قطر میانجی رابطه ایران-آمریکا

گفت‌وگو در مورد روابط دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی از مهم‌ترین محورهای مذاکرات مقام ایرانی و قطری در جریان این سفر عنوان شده است. این مقام عربی چند روز پیش از کشورهای عربی حاشیه خلیج‌ فارس خواسته که با ایران گفت‌وگو کنند. او همچنین از آمادگی کشورش برای میانجیگری در راستای برگزاری نشستی میان ایران و اعضای شورای همکاری خلیج ‌فارس خبر داده است. وزیر خارجه قطر با تاکید بر اینکه کشورش معتقد است این اتفاق باید رخ دهد، بر این باور است که سایر اعضای شورای همکاری خلیج ‌فارس هم، چنین تمایلی دارند. اظهارات وزیر خارجه قطر مبنی بر اینکه سایر اعضای شورای همکاری خلیج فارس هم چنین تمایلی دارند نشان می‌دهد که به مرور اجماعی در بین این کشورها در زمینه تعامل با تهران در حال شکل‌گیری است. روابط کشورها در خاورمیانه تا پیش از این به جای اینکه از منطق درونی و منطقه‌ای تبعیت کند، تا حد زیادی وابسته و متاثر از مناسبات قدرت در نظام بین‌‌الملل و مشخصا دولت آمریکا بوده است. در راستای بررسی این مساله «آرمان ملی» گفت‌وگویی با سیدهادی سیدافقهی، کارشناس مسائل خاورمیانه داشته است که در ادامه می‌خوانید.

وزیــر خــارجه قطر با اهداف خاصی به تهران سفر کرده و آیا حامل پیامی برای ایران است؟

باید توجه داشت که مواضع قطر پس از تحریم از سوی برخی کشورهای عربی و محاصره زمینی، دریایی و هوایی، تغییر کرد و تمایل بیشتری به سمت ایران پیدا کرد. ایران از آن زمان تاکنون مسیر تنفس قطر بوده و کریدور هوایی خود را بر روی این کشور گشوده و در تنگنای تحریم مواد ضروری خوراکی و بهداشتی در اختیار این کشور قرار داده است و اگر ایران نبود شاید شرایط به مراتب برای آنها سخت می‌شد. در ماه‌های اخیر و به دنبال کاهش تنش‌ها میان قطر و کشورهای عربی، این کشور تمایل پیدا کرده تا صلح و ثبات را بیشتر در منطقه حاکم کند و به دنبال این است تا تنش میان ایران و عربستان را نیز کم کند تا اوضاع منطقه آرام شود. قطر می‌داند که در تیررس خطر است و هر تنشی که در منطقه به‌وجود آید، گریبان این کشور را نیز خواهد گرفت، زیرا مدرن‌ترین پایگاه آمریکا در منطقه در قطر واقع شده است. به‌خوبی در خاطر داریم که در تنش‌های سال گذشته میان ایران و ایالات‌متحده، امیر قطر به چه شکل هراسان به تهران آمد و مطالبی را با مقامات ایرانی در میان گذاشت. با روی کارآمدن جو بایدن فضا تغییر کرده، هرچند هنوز اقدام ملموسی مشاهده نشده است و برجام و تحریم‌ها در همان وضعیت هستند. در این میان، قطر بارها اعلام کرده که حاضر به میانجی‌گری میان ایران و آمریکا و ایران و عربستان است. کویت نیز پیشنهاد مشابهی داده بود اما به این علت که روابط ایران و قطر صمیمی‌تر است، قطر این نقش را میتواند ایفا کند. در همین راستا، به نظر می‌رسد که قطر حامل پیامی از سوی آمریکا باشد.

آیا مقامات قطری در خصوص سایــر مسائل و اختلافات منطقه‌ای نیز مسائلی مطرح می‌کنند؟

این احتمال وجود دارد که آنها حامل پیام عربستان برای ایران نیز باشند، زیرا اخیرا جرارد کوشنر روابط عربستان و قطر را بهبود بخشید و یک مصالحه ایجاد کرد و به نحوی ارتباط آنها برقرار شده است. با این وجود اما آنها باز هم اختلاف دارند و صرفا قطر در راستای بازگرداندن آرامش به منطقه پیشقدم شده است. قطر می‌خواهد پیام‌آور صلح و آرامش در منطقه باشد. از سوی دیگر، قطر ممکن است حامل پیامی در خصوص یمن باشد.

ایران در قبال این پیام‌ها باید چگونه رفتار کند و پاسخ آنها را بدهد؟

هنوز از محتوای پیام قطری‌ها خبری در دست نیست اما اگر پیام آنها در خصوص برجام باشد، ایران باید همچنان بر رفع تحریم‌ها تاکید کند. نباید فراموش کرد که ایران برای رفع تحریم‌ها وارد مذاکره شد و فلسفه گفت‌وگوها نیز در این راستاست. در مساله یمن، ایران بارها تاکید کرده که کلید صلح در یمن در اختیار سعودی‌هاست زیرا آنها هستند که روزانه چندین حمله هوایی به این کشور انجام می‌دهند. ایران به نماینده سازمان ملل گفته و به وزیرخارجه قطر نیز خواهد گفت که آمریکا باید به عربستان فشار وارد کند تا حملات خود را متوقف کند، تا بستر برای تفاهم و آتش‌بس مهیا شود. در خصوص مشکلات ایران و عربستان به صورت مجزا باید عنوان کرد که ایران و عربستان نیازی به واسطه ندارند. چندین بار وزیر خارجه و رئیس‌جمهوری کشورمان مساله طرح صلح هرمز را مطرح کرده‌اند اما جز توهین و حرف‌های تکراری از عربستان جوابی دریافت نکردیم. شهید سلیمانی حامل پیام از ایران به عراق بود تا آن را به سعودی‌ها تحویل دهند بر این مبنی که مسائل این چنین است و قابل حل و فصل است. ایران از هرگونه طرحی که منافع ایران را به خطر نیندازد و صلح را در منطقه حاکم کند، حمایت خواهد کرد. همه باید از صلح و آرامش در منطقه بهره‌مند شوند و نمی‌شود صرفا یک طرف به منافعی برسد و نسبت به ایران دهن‌کجی کند.