ایران سرخوش از شکست ترامپ به بایدن امید بسته است؟

دیپلماسی ایرانی: دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده، با درخواست از پیروان خود برای ایجاد اختلال در شمارش آراء، خنده رهبران کشورهایی را که ایالات متحده برای سال های طولانی دموکراسی را برای آنها تبلیغ می کرد، برانگیخت. آیت الله علی خامنه ای، رهبر معظم ایران، در توئیتی نوشت: «چه منظره شگفت انگیزی! یکی می گوید این انتخابات در تاریخ ایالات متحده بیش از هر انتخابات دیگری درگیر تقلب بوده است. چه کسی این را می گوید؟ رئیس جمهوری که اکنون روی کار است. رقیب او هم می گوید ترامپ قصد تقلب در انتخابات را دارد! #انتخابات-ایالات متحده و #دموکراسی_ایالات متحده اینگونه است.»

ترامپ در ماه مه سال 2018 از توافق هسته ای ایالات متحده و ایران خارج شد و تحریم های فلج کننده ای را علیه این کشور اعمال کرد. هدف از این سیاست «اعمال فشار حداکثری» تنبیه نظام جمهوری اسلامی بود، اما همانطور که اغلب اتفاق می افتد، این سیاست بیشتر به مردم ایران آسیب رساند. این نبود حسن نیت ایالات متحده در قبال مردم ایران به وضوح دلیل تمسخر و استهزاء در توئیتر فارسی در واکنش به کنفرانس های مطبوعاتی ترامپ پس از انتخابات و اختلاف نظرها درباره نتایج انتخابات را توضیح می دهد. یک ایرانی نوشت که جمهوری اسلامی حتی اگر بخواهد هم نمی تواند در تمسخر دموکراسی آمریکایی به اندازه رئیس جمهوری ایالات متحده موفق عمل کند. ایرانی ها همچنین خیلی زود امیدواری خود را به بهبود روابط عادی اقتصادی در پی اعلان جو بایدن به عنوان رئیس جمهوری منتخب نشان دادند.

حسن روحانی، رئیس جمهور ایران، گفت که دولت او آماده گفت و گو است؛ اگرچه این اظهارات را به روشی کاملا حساب شده و با محافظت از غرور ایران بیان کرد. او اظهار امیدواری کرد که بی نتیجه ماندن و در حقیقت شکست اعمال فشار حداکثری علیه ایران در سه سال گذشته درسی به ایالات متحده آموخته باشد و سبب شود که دولت بعدی ایالات متحده از قانون پیروی کند و به تمام تعهدات خود تحت برنامه جامع اقدام مشترک بازگردد؛ توافقی که در زمانی امضا شده که بایدن معاون رئیس جمهوری باراک اوباما بود. سید محمد مرندی، تحلیلگر سیاسی و شخصیت دانشگاهی ایرانی آمریکایی، در مصاحبه ای گفت که ایران انتظار دارد که ایالات متحده کاملا به تعهدات خود در این توافق عمل و «خسارات وارده به دلیل نقض توافق توسط ایالات متحده» را جبران کند. مرندی افزود که تنها در این صورت است که ایران هم به تعهدات خود در برجام بازخواهد گشت.

الی گرانمایه، از اعضای ارشد سیاست گذاری و معاون برنامه خاورمیانه و آفریقای شمالی در شورای روابط خارجی اروپا، گفت که اگرچه بایدن به صراحت گفته است که تمایل دارد مجدد به توافق بپیوندد، اما اگر کنترل سنا به دست جمهوری خواهان بیافتد، ممکن است مسیر دشواری برای این کار پیش رو داشته باشد: «با این حال، یک فرصت بسیار واضحی برای تهران و واشنگتن در رابطه با توافق هسته ای وجود خواهد داشت. از دیدگاه ایالات متحده و صادقانه بگویم از دیدگاه اروپا، توسعه برنامه هسته ای ایران تهدید شماره 1 برای امنیت به شمار می رود و آنها باید با آن مقابله کنند.» او افزود بایدن در نظر دارد به درگیری هایی که تحت تاثیر اعمال نفوذ ایران در منطقه از جمله در یمن و عراق قرار دارند، خاتمه دهد که این امر به معنی همکاری بیشتر بین واشنگتن و تهران است: «بایدن به دنبال ایجاد ثبات در منطقه است و این یعنی، به نوعی حل و فصل مستقیم یا غیرمستقیم مسائل با ایران.»

اما بایدن خود در مقاله ای که در بهار در فارن افرز منتشر کرد، به یک سری نکات دیگر هم اشاره کرده بود. بایدن از تعهد خود به دیپلماسی برای تقویت توافق هسته ای موجود و در عین حال، رسیدگی موقر به «سایر فعالیت های بی ثبات کننده ایران» صحبت کرده بود که می تواند به طور ضمنی به معنی محدود کردن بودجه ایران در کمک به شبه نظامیان شیعه در منطقه از جمله حزب الله لبنان باشد.

ایرانی ها محتاطانه نگران برنامه های بایدن برای منطقه هستند. اما احتمالا مجبور خواهند شد در برخورد با او صبور باشند. شفاف ترین اولویت های رئیس جمهور منتخب رسیدگی به شیوع ویروس کرونا و ظهور چین خواهد بود که ارتباط چندانی با خاورمیانه ندارد.