خاورمیانه در اضطرار | آتش؛ زیر خاکسترِ تنش‌ها

ماه آوریل سایه رویارویی های منطقه ای بین ایران و اسرائیل از زمان آغاز درگیری در غزه پر رنگ‌تر شد. بسیاری هراس داشتند که این جنگ به یک درگیری منطقه ای گسترده تر میان ایران و متحدانش و کشورهای غربی چون ایالات متحده تبدیل شود. این ترس پس از پاسخ پهپادی و موشکی 13 آوریل ایران افزایش یافت. در طول شش ماه گذشته، خشونت در سراسر خاورمیانه بالا گرفته که مشخصه آن رویارویی اسرائیل و اعضای محور مقاومت است. این حملات از الگوی ثابتی پیروی کرده‌اند که هر کدام نشان دهنده تشدید تدریجی تنش ها هستند.

به ادعای روزنامه صباح، پاسخ ایران به اسرائیل ماهیت محدودی داشت و مقام های ایرانی بارها تاکید کردند که قبل از حمله اخطار 72 ساعته به کشورهای منطقه داده شده است. هشدار مقامات ایرانی به کشورهای منطقه قبل از حمله حاکی از آن است که ایران قصد نداشته خسارت اساسی وارد کند. با این حال، نگرانی جدی در مورد آینده وجود دارد زیرا اسرائیل مدعی قدرت نظامی در خاورمیانه است و بازدارندگی برای حفظ این تصویر ادعایی، به‌ویژه پس حملات هفتم اکتبر حماس، بسیار با اهمیت شده است.به ادعای ناظران، اسرائیل به دنبال بازتعریف توان بازدارندگی ادعایی اش است و قصد دارد حرف آخر را بزند. این در حالی است که ایران نیز برای افزایش توان بازدارندگی اش، صبر استراتژیک را کنار گذاشته است. علاوه بر این، شکست قدرت های جهانی در حل مناقشه اسرائیل و فلسطین موجب شده تا خاورمیانه در انتظار جرقه بعدی بماند؛ جرقه ای که می تواند جنگ را شعله ور کند.

تا پیش از این، ایران و اسرائیل درگیر رویارویی در سایه بودند، اما با ادامه درگیری‌ها میان دو بازیگر، وضعیت وارد مرحله جدید و در عین حال پرخطری شده است. از همین رو می توان گفت که رویارویی عریان تهران و تل آویو در ماه آوریل، لحظه حساسی را در چرخه مداوم تشدید درگیری های خاورمیانه رقم زد. به ادعای ناظران، شرایط به گونه ای بود که امکان وقوع رویارویی هسته ای تمام عیار بیش از هر زمان دیگر احساس می شد. هرچند موضع گیری دو بازیگر بعد از پایان حملات، حکایت از آن داشت که تهران و تل آویو به دنبال تشدید تنش نیستند، حداقل در این بازه زمانی. در عین حال، بازیگران جهانی، بالاخص کشورهای غربی نیز فارغ از لفاظی های خود تلاش داشتند تا مانع از گسترش دامنه درگیری ها شوند.

به ادعای صباح، علیرغم درخواست جهان برای حل و فصل تنش ها و یافتن راه حل مسالمت آمیز برای مناقشات جاری در خاورمیانه، سؤالاتی در مورد راهبرد هر دو بازیگر مطرح می شود؛ به ویژه پس از اینکه یک مقام ارشد ایرانی اعلام کرد که ایران هیچ برنامه فوری برای انتقام علیه اسرائیل ندارد. اسرائیل توانایی های نظامی و سابقه خنثی سازی تهدیدات را دارد. با این حال، این بازیگر هنوز در باب ایران و غزه پیشنهادی دیپلماتیک خودخواسته اش را به دست نیاورده است. از سوی دیگر، ایران به طور پیوسته توان و قدرت زرادخانه موشکی اش را افزایش داده و همزمان با حمایت اعضای محور مقاومت، قدرت و نفوذش را در خاورمیانه برجسته تر کرده است.از همین رو گروهی از ناظران با استناد به چنین گزاره‌هایی مدعی اند که شرایط در خاورمیانه دلهره آور است. از منظر این گروه، با تشدید تنش ها بین ایران و اسرائیل، بن بست در مذاکرات غزه، بی نتیجه ماندن رایزنی درباب آزادی گروگان ها، تشدید قحطی، و فقدان آشکار راه حل های عملی برای بحران غزه احتمال وقوع جنگی تمام عیار بیش از هر زمان لمس می شود. تحلیلگران با استناد به هرکدام از فرضیه ها که می‌تواند زمینه ساز رویارویی تمام عیار شود، مدعی اند که در صورت وقوع چنین سناریویی، هیچ یک از بازیگران درگیر، پیروز میدان نخواهند شد‌؛ خواه طرفین درگیر رویارویی متعارف شوند یا غیرمتعارف.