بیانیه مهم اتحادیه اروپا درباره پایان تحریم های موشکی ایران

 تروئیکای اروپا در بخشی از بیانیه مشترکی که امروز پنجشنبه در واکنش به رونمایی ایران از موشک هایپرسونیک فتاح 2 صادر کرده‌اند به صورت تلویحی به پایان محدودیت‌های بین‌المللی علیه ایران و همچنین نقض مفاد قطعنامه 2231 اعتراف کرده‌اند.

حدود ده روز پیش خبرگزاری فارس گزارش داد  در جریان بازدید فرمانده کل قوا از آخرین دستاوردهای نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از «موشک هایپرسونیک فتاح 2»، سامانه پدافندی متحرک «مهران» و سامانه ارتقایافته «۹ دی» و هم‌چنین پهپاد «شاهد ۱۴۷» رونمایی شد. (جزئیات بیشتر). 

سه کشور اروپایی در بیانیه مشترک خود مدعی شده‌اند: «تروئیکای اروپا- فرانسه، آلمان و پادشاهی متحده- رونمایی نسخه جدیدی از موشک‌های بالیستیک جدید توسط ایران در روز ۱۹ نوامبر را محکوم می‌کنند.»

انگلیس، فرانسه و آلمان همچنین در بند بعدی این بیانیه به تلویح به پایان محدودیت‌های بین‌المللی علیه برنامه موشکی ایران اذعان کرده‌اند. 

تروئیکای اروپایی در بیانیه‌های قبلی خود که قبل از  ۲۶ مهرماه (۱۸ اکتبر) علیه برنامه موشکی ایران صادر شده معمولاً ادعا می‌کردند فعالیت‌های موشکی ایران با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت مغایر یا ناهمخوان است. 

با وجود این، سه کشور اروپایی در بخشی از بیانیه امروز که توسعه برنامه موشکی ایران را محکوم می‌کنند آنچه «بی‌اعتنایی ایران به محدودیت‌های بین‌المللی» خوانده شده را مربوط به «چندین سال گذشته» خوانده‌اند و  اشاره‌ای به اینکه توسعه این برنامه در حال حاضر مغایرتی با قطعنامه سازمان ملل دارد نکرده‌اند. 

در این بخش از بیانیه آمده است: «تروئیکای اروپا- فرانسه، آلمان و پادشاهی متحده- رونمایی یک نوع جدید موشک بالیستیک توسط ایران در روز ۱۹ نوامبر را محکوم می‌کنند. ایران، علی‌رغم درخواست‌های مکرر بین‌المللی برای توقف برنامه موشکی خود و بعد از سال‌ها بی‌اعتنایی به محدودیت‌های سازمان ملل کماکان به توسعه برنامه موشکی خود ادامه می‌دهد.»

مضاف بر این، در حالی که سه کشور اروپایی در بیانیه‌های پیشین خود مبنای خود برای درخواست توقف برنامه موشکی ایران را مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ قرار می‌دادند در بیانیه امروز «درخواست‌های مکرر بین‌المللی» را مستمسک خواسته خود قرار داده‌اند.   

محدودیت‌های غیرالزام‌‌آور قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد درباره برنامه موشک‌های بالیستیک ایران ۲۶ مهرماه سال جاری (مصادف با ۱۸ اکتبر ۲۰۲۳) به پایان رسید. 

براساس مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت که سال ۲۰۱۵ برای تأیید برجام به تصویب رسیده بود محدودیت سازمان ملل در برنامه موشک‌های بالستیک ایران و همچنین تحریم‌های نفتی، مالی و اشخاص مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران ۸ سال بعد از تصویب برجام در مهر ۱۴۰۲ (اکتبر ۲۰۲۳) بایستی برداشته شود. 

با وجود این، کشورهای اروپایی قبل از فرا رسیدن این ضرب‌الاجل اعلام کرده بودند که تحریم‌های ملی خود علیه برنامه موشک‌های بالیستیک ایران را حفظ خواهند کرد. این کشورها مدعی شده بودند با توجه به عدم پایبندی ایران به مفاد برجام، ضرورتی برای برداشتن این محدودیت‌ها علیه ایران در تاریخ ۱۸ اکتبر نمی‌بینند. 

اذعان تلویحی سه کشور به نبود محدودیت‌های بین‌المللی علیه برنامه موشکی ایران در حکم اعتراف به نقض مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ توسط این سه کشور نیز هست، زیرا تروئیکای اروپا مطابق مفاد آن قطعنامه بایستی محدودیت‌های موجود علیه آن برنامه را رفع می‌کردند. 

قطعنامه ۲۲۳۱ و فعالیت‌های موشکی ایران

فعالیت‌های موشکی ایران تا قبل از تاریخ ۱۸ اکتبر هم تناقضی با مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ نداشته‌اند زیرا در این قطعنامه با ادبیاتی غیرالزام‌آور از ایران «خواسته شده» از کار بر روی موشک‌هایی که «برای داشتن قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای» طراحی شده‌اند، خودداری کند.

جمهوری اسلامی ایران همواره تأکید کرده هیچ‌یک از موشک‌های این کشور برای داشتن قابلیت حمل کلاهک طراحی نشده و بنابراین فعالیت‌های موشکی این کشور ممنوعیتی از نظر قطعنامه ۲۲۳۱ نداشته‌اند. 

با وجود این، همین محدودیت‌های توصیه‌ای علیه برنامه موشکی ایران هم طبق مفاد قطعنامه بایستی از اکتبر ۲۰۲۳ به طور کامل لغو می‌شدند. 

نقض قطعنامه ۲۲۳۱ در راستای سیاست کشورهای غربی در حفظ فشار بر ایران از جمله از طریق برجام به شمار می‌رود. هدف از این سیاست که از ابتدای اجرایی شدن برجام توسط کشورهای غربی پیگیری شده جلوگیری از نابودی توافق از یک سو و در عین حال مسدود کردن مسیرهای برخورداری تهران از مزایای آن، از سوی دیگر بوده است.

شواهد نشان می‌دهند حفظ فشار بر ایران علی‌رغم توافق از ابتدا سیاستی بوده که اروپا همسو با آمریکا در دستور کار داشته است. آمریکا و تروئیکای اروپایی بعد از اجرایی شدن برجام با به‌کارگیری اقداماتی نظیر لفاظی‌های رسمی، هجمه‌های رسانه‌ای، گره زدن انتفاع برجامی به انجام اقدامات فرابرجامی از سوی ایران، وضع قانون برای جلوگیری از سفر تجار به ایران، حفظ سیاست ابهام درباره ماندگاری برجام و غیره سعی داشتند مانع انتفاع اقتصادی ایران از توافق شوند.

نقض عهد کشورهای اروپایی در قبال برجام به ویژه بعد از خروج آمریکا از برجام در اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۹۷ شکل عیان‌تری به خود گرفت. در آن زمان کشورهای اروپایی به هیچ یک از وعده‌های خود برای برخورداری ایران از مزایای اقتصادی این توافق عمل نکردند. جمهوری اسلامی ایران تا یک سال بعد از خروج آمریکا از برجام به تمامی تعهداتش عمل کرد، اما بعد از آن اعلام کرد به موجب مفاد مندرج در برجام تعهداتش ذیل این توافق را کاهش خواهد داد.

ایران بعد از برداشتن ۵ گام برای کاهش تعهدات، سرانجام ۱۵ دی‌ماه ۱۳۹۸ اعلام کرد دیگر با هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنی سازی، درصد غنی سازی، میزان مواد غنی شده، و تحقیق و توسعه) مواجه نیست