بازار جهانی در انتظار سلاح ایرانی

چهل و پنج روز دیگر (26مهر 1402) و بر اساس بندهای 3 و 4 ضمیمه B قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل ، موعد پایان همه محدودیت های تسلیحاتی ایران اعم از موشکی و پهپادی و ... است و جمهوری اسلامی ایران می تواند بدون هیچ محدودیت قانونی به خرید یا فروش تسلیحاتی که ساخته یا نیاز دارد بپردازد و کشورها در دادو ستد نظامی خود با ایران مشکل قانونی از جایگاه سازمان ملل را ندارند. هرچند اروپایی ها و آمریکایی ها گفته اند این محدودیت ها را ادامه خواهند داد، اما فارغ از این که این رفتار خلاف حقوق بین المللی و قطعنامه شورای امنیت است ، خیلی هم تاثیری ندارد، چون در گذشته نیز غربی ها تبادلات نظامی با ایران نداشتند.امسال و در آستانه چنین تاریخ مهمی در توافق برجام ، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ایران همزمان با 31 مرداد روز صنعت دفاعی کشور،  نمایشگاهی از دستاوردهای مهم نظامی و غیر نظامی خود برپا کرد که با حضور رئیس جمهور آغاز به کار کرد. در روز پایانی نمایشگاه فرصتی دست داد تا بازدیدی از این دستاوردها داشته باشیم .

برگ برنده ایران با پهپادهای ویرانگر

ورود به سالن نمایشگاه با چک های امنیتی، امری معمول به نظر می آید به خصوص که این روزها دشمنان این ملت به شدت مشغول به کار بردن انواع اقدامات جاسوسی برای سر درآوردن از کارهای بزرگ ما و ضربه زدن هستند حتی پوشیده بودن برخی محصولات به دلایل امنیتی هم معقول و منطقی به نظر می رسد . ورودی نمایشگاه و روی یک سکوی جذاب  و پررنگ و لعاب مهم ترین و جدیدترین دستاورد رونمایی شده وزارت دفاع توسط رئیس جمهور به چشم می خورد؛پهپادی غول پیکر به نام « مهاجر 10». پرنده هدایت پذیر از راه دور یا همان پهپاد که ایران این روزها یکی از پیشروترین کشورها در ساخت آن هست ، در منطق و تاکتیک های جنگی دنیای امروز نقش مهمی پیدا کرده است و دیگر هیچ درگیری کوچک و بزرگ نظامی و حتی بسیاری از اقدامات غیرنظامی وجود ندارد مگر این که از انواع این پرنده ها در آن استفاده می شود و پیشرفت‌های خیره‌کننده جمهوری اسلامی ایران در زمینه ساخت انواع پهپاد به ویژه در حوزه دفاعی و نظامی، به خصوص در سال‌های اخیر ، توجه جهان را به خود جلب کرده تا جایی که یکی از محصولات دفاعی مورد توجه و علاقه کشورهای دیگر برای خرید ، پهپادهای ایرانی هستند . ورودی این نمایشگاه غرور آفرین هم با چند پهپاد مهم ساخت وزارت دفاع زینت پیدا کرده که گل سرسبد آن ها پهپاد مهاجر 10 نام دارد . پهپاد «مهاجر10» نمونه بهینه شده پهپاد مهاجر 6 است که با بیشینه مداومت پروازی 24 ساعت در ارتفاع 7هزار متری و با شعاع عملیاتی 2هزارکیلومتری ، نسبت به مدل قبلی خود تفاوت های بسیاری در همه حوزه ها داشته است . بیشینه ظرفیت سوخت پهپاد «مهاجر10»، 450 لیتر و بیشینه وزن محموله آن 300 کیلوگرم است. حداکثر سرعت این پهپاد 210 کیلومتر بر ساعت است و قابلیت حمل انواع مهمات و بمب‌های قائم، الماس و دستواره را داراست و به سامانه‌های جنگ الکترونیک و اشراف مجهز شده است . گروه پهپادهای مهاجر، پهپادهایی است که غرب و آمریکا مدعی استفاده از آن ها در جنگ روسیه و اوکراین هستند و آمریکایی ها این نوع مهاجر را عامل از دست دادن قدرت هوایی خود اعلام کرده اند .دیگر پهپاد حاضر در نمایشگاه ، پهپاد مسلح مهاجر 6 نام دارد. پهپاد تاکتیکی شناسایی و رزمی با مداومت پروازی 12 ساعت ، ارتفاع عملیاتی 15000پا و قابلیت عملیات علیه اهداف ثابت و متحرک ، مجهز به سامانه شناسایی خودکار ، مجهز به سامانه شناسایی الکترواپتیکی  و مجهز به سامانه اخلالگر.پهپاد ابابیل در کنار مهاجر 6 خودنمایی می کند . این پهپاد هم  مداومت پروازی 12 ساعته با حداکثر ارتفاع پروازی 18000پا را ثبت کرده و قابلیت عملیاتی در روز و شب با استفاده از سامانه نشست و برخاست خودکار را دارد و می تواند تا 200کیلومتر در ساعت سرعت بگیرد. پهپاد جالب و راهبردی دیگر ایران که در رزمایش ها از آن استفاده زیادی می شود ، پهپاد انتحاری آرش نام دارد که با مداومت پروازی 6 ساعته حداکثر 1200 پا ارتفاع می گیرد و ضمن داشتن قابلیت پرواز در روز و شب ، قابلیت تغییر در برنامه پروازی در حین پرواز را هم دارد . پهپاد بمب افکن و چند منظوره کرار از جمله پهپادهای نابود کننده و هراس انگیز برای دشمن است که اجرای ماموریت های رزمی ، بمب افکن، انتحاری و رهگیری هوایی  را به خوبی انجام داده و با مداومت پروازی 55 دقیقه همراه با حداکثر ارتفاع پروازی 45000پا ، قابلیت تسلیح به انواع سرجنگی ، بمب و موشک را نیز دارد . این پهپاد به موشک آذرخش مجهز است که توانایی انهدام تجهیزات سبک ، ادوات و ساختمان های دشمن را داشته و با برد 6000متر ، خطای اصابت کمتر از 5 متر را ثبت کرده است .

موشک های ایرانی، کابوس دشمنان و نماد بازدارندگی

بخش بعدی نمایشگاه عرصه قدرت نمایی انواع موشک ها و کروزها و راکت های ساخت وزارت دفاع ایران است و انواع این ادوات نظامی با سامانه های پرتاب خودنمایی و حسی از امنیت و بازدارندگی را به بازدیدکنندگان نمایشگاه القا می کند .گل سرسبد این بخش نیز موشک راهبردی خرمشهر 4 است که رئیس جمهور در بازدید خود دستور آغاز الحاق و واگذاری انبوه این موشک به همراه موشک «حاج قاسم» به نیروهای مسلح و نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را صادر کرد.به طور قطع مهم ترین و راهبردی ترین حوزه پیشرفت تسلیحاتی ایران که توانسته است سطح بالایی از بازدارندگی را به کشور بدهد ، حوزه موشکی است . در حالی که پیش از انقلاب غربی ها به ایران اجازه نمی‌دادند موشک بیش از برد ۱۰۰ کیلومتر داشته باشد، جنگ تحمیلی به ما ثابت کرد که برخلاف ارتش رژیم بعث عراق، چقدر دستمان خالی است. همین تجربه تلخ، ایران را به سمت ساخت موشک سوق داد تا امروز جمهوری اسلامی ایران به تنوع بسیاری از موشک‌های بالستیک و نقطه زن دست یافته است، چنان چه مؤسسه مطالعات دفاعی و امنیتی انگلیس در گزارشی از توانمندی موشکی ایران با عنوان یک انقلاب فنی تمام عیار یاد می‌کند و می نویسد: «توسعه قدرت موشکی، توانایی بازدارندگی را در اختیار ایران قرار داده و این کشور را قادر کرده است با اتکای موشک‌های نقطه‌زن خود، دشمنانش را صد‌ها کیلومتر دورتر هدف قرار دهد.»

در این سال ها متخصصان کشورمان توانستند موشک ها و راکت های ایرانی را با سوخت های جامد و مایع با برد  تا 2000 کیلومتر بسازند و تست کنند و رعب و وحشت به دل دشمن بیندازند و حتی گفته می شود ایران برای رسیدن به اهداف بیشتر از 2000کیلومتر هم مشکل فنی و دانشی ندارد و زمانی که نیاز باشد از این عدد هم خواهد گذشت. موشک خرمشهر 4 به عنوان مدرن ترین موشک ساخت ایران ، دوربرد با برد 2000 کیلومتر و وزن حدود 20تن است و خاصیت ضد جنگ الکترونیک داشته و کلاهک جنگی آن هدایت پذیر است ضمن این که بلافاصله و در زمان بسیار کوتاهی قابلیت آماده سازی برای شلیک دارد و می تواند همه اهداف دشمن ما را در اطراف کشورمان تهدید کند. این مهلک‌ ترین موشک بالستیک ایران، در زمان رونمایی از سوی نشریه آمریکایی نیوزویک به عنوان یک « سیلی»  به گوش ترامپ و نتانیاهو مطرح شد،اما داشته های موشکی ایران تنها به موشک های بالستیک منحصر نشده و بر اساس یک اصل راهبردی کشورمان در صنعت دفاعی توانسته است طیف متنوعی از راکت ها و موشک های کروز را نیز تولید کند . در ادامه به تعدادی از موشک ها و بمب های به نمایش گذاشته شده در این مجموعه اشاره می کنیم .موشک بالستیک قیام با سوخت مایع و برد 1000 کیلومتر ، نقطه زن ، توانایی کنترل تا لحظه اصابت به هدف ، رادار گریز با زمان کوتاه تا آماده سازی  است و نداشتن بالک باعث افزایش سرعت و پرتاب از انواع لانچر در این موشک شده است .موشک بالستیک حاج قاسم با سوخت جامد و برد 1400 کیلومتر توانایی نقطه زنی و مانور پذیری بالا را دارد و با زمان کم مورد نیاز برای آماده سازی و کنترل و هدایت پذیری بالا از جمله جدیدترین و بهینه ترین موشک های ایرانی محسوب می شود .

موشک بالستیک ذوالفقار از سوخت جامد استفاده می کند و  برد 700کیلومتر دارد با این حال نقطه زنی ، مانور پذیری بالا ، قابلیت حمل انواع سر جنگی و قابلیت عملیات ضد جمینگ از جمله ویژگی های مهم ذوالفقار است . از این موشک در عملیات دیرالزور سوریه در مقابل داعش استفاده شده است .  موشک بالستیک فاتح نیز با سوخت جامد پرتاب می شود، برد 300کیلومتر دارد و همچون دیگر موشک های جدی ایرانی نقطه زنی و رادارگریزی به همراه کنترل و هدایت پذیری از ویژگی های اصلی آن به شمار می رود . از افتخارات این موشک استفاده شدن در عملیات حمله به پایگاه آمریکایی ها در عین الاسد و در پاسخ به ترور شهید سلیمانی ثبت شده است.

موشک بالستیک فتح نیز سوخت جامد دارد و برد 120کیلومتر را به صورت نقطه زنی و با قابلیت رادار گریزی بالا هدف قرار می دهد و ویژگی سامانه پرتاب آن، این است که می تواند همزمان تعداد بالایی موشک را حمل کند .

موشک بالستیک عماد نیز سوخت مایع دارد و از دوربردهای ماست که تا 2000کیلومتر را نقطه زنی می کند و از ویژگی های آن کنترل تا لحظه اصابت به هدف و قابلیت پرتاب از سکوهای متحرک و ثابت است. موشک بالستیک قدر از قدیمی های موشکی ایران با سوخت مایع و برد 2000 کیلومتر است که تا لحظه اصابت به هدف کنترل می شود و قابلیت رادار گریزی از پدافند دشمن را دارد . موشک کروز برد بلند دریایی ابومهدی نیز برد 1000 کیلومتر را ثبت کرده است .نقطه زن با قدرت تخریب بالاست و قابلیت شلیک از انواع حامل های متحرک و ثابت را در زمین و دریا دارد .

علاوه بر موشک کروز برد بلند ابومهدی ، تعدادی از کروزهای برد متوسط و برد کوتاه هواپایه یا دریایی هم در این نمایشگاه وجود دارد . نصر هواپایه ، نصر یک و نصیر دریایی از آن جمله اند که برد کمتر از 100کیلومتر دارند، اما نقطه زن با مانور پذیری بالا و قابلیت شلیک از زمین دریا و هوا ، قابلیت ضد جمینگ ، سرعت بالا در آماده سازی انجام واکنش و قابلیت شلیک از شناورهای کوچک جزو خصوصیات آن هاست .

در حوزه بمب ها نیز تعدادی از آن ها جدید و به نوعی رونمایی داشتند. بمب هوشمند 2000پوندی با برد 70کیلومتر و پرتاب از هواپیمای اف 4 و سوخو، بمب هدایت شونده یاسین 90 با برد 50کیلومتر، وزن 500پوند و پرتاب از هواپیمای اف 4 و سوخو ، بمب هدایت شونده بالابان با برد 25 کیلومتر، وزن 125 کیلوگرم و پرتاب از هواپیمای جنگنده و پهپاد، بمب هدایت شونده یاسین 400  با برد عملیاتی 150کیلومتر، وزن بمب 350کیلوگرم با موتور میکرو جت ، بمب هوشمند آرمان با برد عملیاتی 20کیلومتر، وزن 35 کیلوگرم و قابلیت پرتاب از انواع پهپاد و بمب هوشمندآرمان 2 با برد عملیاتی 100کیلومتر وزن 40 کیلوگرم از آن جمله بودند . همچنین در این نمایشگاه برای اولین بار نمونه ای از  موشک پرسه زن انتحاری سینا برای بازدید قرار داده شد.سینا بر ضد اهدافی مانند تجمع نفرات و خودرو عمل می کند . این موشک سبک وزن  است و تا 5 کیلومتر برد دارد . سکوی پرتاب پرتابگر زمینی و موتور الکتریکی با مداومت پروازی 8 دقیقه  از دیگر ویژگی های سینا مطرح شده است .

 در ادامه بخشی از این نمایشگاه به سلاح های انفرادی اختصاص دارد که البته بخش جذابی برای بازدیدگنندگان به شمار می رود . انواع مسلسل ، تیربار ، اسلحه دوش پرتاب و راکت های ضد نفر و ضد زره ، راکت دیوار شکن و کلت هایی با کالیبرهای متنوع  از جمله محصولاتی است که در این بخش به نمایش گذاشته شده است .

بخش نظامی نمایشگاه با چهره شهدایی از وزارت دفاع و ارتش و سپاه زینت پیدا کرده است. شهدایی با نام هایی بزرگ همچون همت ، بابایی، ستاری ، باقری ، تهرانی مقدم  ، فکوری ، فخری زاده ، سلیمانی ، چمران ، نامجو  و... و ماکت هایی از شناورهای ساخت وزارت دفاع همچون ناوشکن های دنا و دماوند و زیردریایی های غدیر و فاتح دیده می شود . ایستگاهی برای تیراندازی مجازی در نظر گرفته شده است که برای بچه ها که از جمله بازدیدکنندگان این نمایشگاه هستند،  جالب و جذاب است.

موضوع مهم برای ما در این نمایشگاه عرضه این محصولات به بازارهای جهانی تسلیحات به ویژه پس از پایان رسمی و قانونی محدودیت های ایران در این حوزه است . سال قبل وزیر دفاع گفته بود مطالبات و درخواست کشورها از ایران برای دریافت پهپاد متعدد بوده و با توجه به این که پهپادهای جمهوری اسلامی جزو پهپادهایی است که بعضاً نمونه مشابه آن‌ها وجود ندارد ، درخواست در این زمینه زیاد بوده است. وی همچنین از اعلام نام کشورهایی که با ایران در زمینه خرید تسلیحات همکاری دارند، خودداری کرد، اما گفت که ما با کشورهای متعددی در این زمینه همکاری داریم. امیر آشتیانی آن زمان تاکید کرد ما صادرات را دنبال می‌کنیم و حاضریم با کشورهای دوست و هم پیمان در زمینه دفاعی و برای این که بتوانند از خود دفاع کنند، همراهی و همکاری کنیم.

مقایسه هزینه های نظامی ایران و رقبا

بودجه ایران در حوزه دفاعی ۵.۵  درصد بودجه کل کشور است.این در حالی است که با استناد به آمار موسسه بین‌المللی تحقیقات صلح استکهلم (SIPRI)، آمریکا ۸۰۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۱ هزینه کرده است که بالاترین هزینه نظامی جهان بود. این عدد ۱۲۰ برابر بودجه دفاعی ایران در سال ۱۴۰۱ است. چین با (۲۹۳ میلیارد دلار)، هند (۷۶.۶ میلیارد دلار)، انگلیس (۶۸.۴ میلیارد دلار) و روسیه (۶۵.۹ میلیارد دلار) در رده‌های دوم تا پنجم جهان قرار دارند. رژیم صهیونیستی ۲۵ میلیارد دلار در ۲۰۲۱ هزینه نظامی کرده که حدوداً ۴ برابر بودجه دفاعی ایران است. عربستان نیز ۵۵ میلیارد دلار هزینه کرده که ۸ برابر بودجه دفاعی ایران در سال ۱۴۰۱ است. ایران با ۱۵ کشور همسایه است. درصد هزینه نظامی این کشورها نسبت به تولید ناخالص داخلی (GDP) از این قرار است: روسیه (۴.۳ درصد)، آذربایجان (۵.۴ درصد)، ارمنستان ( ۴.۹ درصد)، ترکیه (  ۲.۸ درصد)، عراق (۴.۱ درصد)، کویت (۶.۵ درصد)، عربستان سعودی (۸.۴ درصد)، بحرین (۴.۱درصد)، قطر (۴.۸درصد)، امارات (۵.۶درصد)، عمان (۱۰.۹درصد)، پاکستان (۴درصد)، افغانستان ( درصد۱.۴)، ترکمنستان (۲.۹ درصد تا ۳.۶ درصد) و قزاقستان ( 1.1 درصد)

بر همین اساس می توان نتیجه گرفت ایران پایین‌ترین هزینه‌کرد نظامی در منطقه مسلح غرب آسیا را دارد با این حال ایران توانست با این میزان هزینه به قدرتمندترین نیروی موشکی غرب آسیا و یکی از سه قدرت اصلی پهپادی جهان تبدیل شود.

نگاه جدید ایران به بازارهای بین المللی نظامی

جمهوری اسلامی ایران با همه کمبودها و فشارها توانسته است در 40سال اخیر بیشتر تجهیزات و تسلیحات نظامی خود را تولید کند تا جایی که وزیر دفاع کشورمان می گوید امروز ایران اسلامی توان تولید 90درصد سامانه های دفاعی خود را دارد . این موفقیت مرهون تلاش همه بخش های نظامی و غیر نظامی است که بیش از 40هزار قطعه را در کشور تولید می کنند . البته این ظرفیت بالا با توجه به صلح جو بودن جمهوری اسلامی باید به ثروت برای مردم تبدیل شود و بهترین راه در این میان صادرات قانونی تسلیحات به کشورهای خریدار است. این روزها بسیار شنیده ایم که کشورهای غربی، ایران را متهم به ارسال سلاح برای روسیه در جنگ اوکراین می کنند؛ سلاح هایی از نوع پهپاد و تازگی ها موشک های بالستیک . هر چند ایران بارها اعلام کرده است که فروش سلاح به روسیه از سوی ایران قبل از جنگ اوکراین و نه برای استفاده در این جنگ صورت گرفته، اما همین اتهام زنی به ایران هم نشان می دهد جمهوری اسلامی به قدرتی در حوزه نظامی بدل شده که حتی ابرقدرتی همچون روسیه نیز به ساخته های متخصصان ایرانی نیاز پیدا کرده است.

سیستم های دفاع هوایی ، موشک های ضد زره و تفنگ های تک تیرانداز سنگین با سابقه نزدیک به یک دهه مبارزه علیه نیروهای تکفیری ، راکت ها و موشک های بالستیک با دقت مثال زدنی و اثبات شده در میدان نبرد ،پرنده های بدون سرنشین که یکی از نقاط قوت صنعت دفاعی کشور ما محسوب می شود و ده ها محصول دیگر توان صادراتی خوبی دارند و با توجه به قیمت مناسب در برابر نمونه های خارجی می توانند بازارهای خوبی را از آن خود کنند . تصور رسیدن ایران به ارقامی بیش از ۴  تا ۵ میلیارد دلار در یک برنامه منظم ۵ ساله از طریق فروش سلاح چندان عجیب و غریب نیست که در صورت تلاش و بازاریابی به موقع و کار دیپلماتیک، قابل تحقق خواهد بود به ویژه این که از یک ماه و نیم دیگر محدودیت های باقی مانده بر سر خرید و فروش هر نوع سلاح توسط ایران نیز پایان می یابد و ایران می تواند به طور رسمی و قانونی وارد عرصه بازار جهانی تسلیحات دنیا شود.