۳۰ کرسی تهران در انتخابات تناسبی مجلس چگونه تقسیم می‌شود؟

نمایندگان مجلس شورای اسلامی اخیرا در جریان اصلاح قانون انتخابات مجلس، تصویب کردند تا در صورت تایید و اجرای این مصوبه، انتخابات حوزه انتخابیه تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس به صورت تناسبی-اکثریتی برگزار شود.

نظام مردم سالاری و تشکیل نهاد‌های تصمیم گیر بر اساس آرای مستقیم مردم از مهمترین ویژگی‌های جمهوری اسلامی ایران است، اما برای برگزاری انتخابات و راه یافتن نمایندگانی از مردم به دستگاه قانونگذاری کشور پیشنهاداتی مطرح بود که بعد از چهار دوره بررسی آن توسط نمایندگان ادوار گذشته، در نهایت نمایندگان انقلابی مجلس یازدهم تکلیف آن را مشخص کردند.

با تصویب پیشنهاد الحاقی جعفر قادری در صحن علنی روز یکشنبه ۷ خردادماه، بالاخره نظام انتخاباتی تناسبی در مجلس شورای اسلامی تصویب شد و در صورت تایید از سوی شورای نگهبان، تهرانی‌ها در انتخابات مجلس دوازدهم نمایندگان خود را براساس الگوی نظام انتخابات تناسبی راهی بهارستان می‌کنند.

تناسبی شدن انتخابات مجلس در حوزه انتخابیه تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس که ۳۰ کرسی دارد، راه کاری است برای اینکه مردم تهران با هر نگاه سیاسی و تخصصی بتوانند نماینده‌ای در قوه مقننه داشته باشند و صدای همه جریان‌ها در مجلس شنیده شود. همان طور که در ادوار ششم تا یازدهم مجلس در این حوزه انتخابیه شاهد بودیم، هر دوره ۳۰ کرسی تهران به یک جریان اصلاح طلب یا اصولگرا اختصاص یافت و جریان مقابل شانس حضور در بهارستان و بیان نظرات وکلای خود را نداشتند.

بر اساس مصوبه اخیر مجلس در طرح اصلاح موادی از قانون انتخابات مجلس، در حوزه انتخابیه تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس، هر داوطلب تأیید صلاحیت شده فقط می‌تواند به صورت منفرد یا به عنوان عضوی از یک فهرست نامزد شرکت در انتخابات شود. جزئیات نحوه عضویت کاندیدا‌ها در فهرست‌ها، یک ماه قبل از زمان شروع تبلیغات توسط هیات اجرائی مرکزی تهیه و به‌روز می‌شود و ابلاغ آن برعهده وزیر کشور است.

یکی از نکات برگزاری انتخابات تناسبی مجلس در حوزه تهران این است که نامزد‌ها می‌تواند یا منفرد به رقابت بپردازد یا در یک لیست حضور پیدا کند و مانند ادوار گذشته نمی‌توانند در چند لیست حاضر باشند؛ چرا که قرار است سهم لیست‌ها برای داشتن کرسی در مجلس محاسبه شود.

فرض کنیم که الگوی نظام تناسبی انتخابات مجلس برای تهران، از سوی شورای نگهبان تایید و انتخابات اسفند امسال برای مجلس دوازدهم در این حوزه انتخابیه به این نحو برگزار شود؛ در این صورت، ستاد انتخابات برای اعلام نتیجه انتخابات تهران، ابتدا مجموع آراء صحیح کاندیدا‌هایی که به صورت منفرد در این کارزار حضور داشتند را جمع و بر مجموع کل آراء صحیح تهران تقسیم می‌کند و نتیجه این معادله، سهم کاندیدا‌های منفرد در بین ۳۰ کرسی تهران را مشخص می‌کند. به عبارتی در این الگو هم انتخابات حداکثری دیده شده هم انتخابات تناسبی.

فرض کنیم مجموع آراء صحیح در تهران ۵۰ میلیون رای باشد و لیست اول ۲۰ میلیون، لیست دوم ۱۷ میلیون، لیست سوم ۱۰ میلیون و نامزد‌های منفرد در مجموع سه میلیون رأی کسب کنند.

براساس تبصره اول مصوبه الحاقی مجلس درباره تناسبی شدن انتخابات حوزه انتخابیه تهران، سهم نامزد‌های منفرد از کرسی‌های تهران محاسبه می‌شود. در این مثال که کاندیدا‌های منفرد جمعا سه میلیون رای کسب کرده‌اند، ۱٫۸ کرسی به کاندیدا‌های منفرد اختصاص پیدا می‌کند. طبق تبصره بعدی این ماده الحاقی، توضیح داده شده که در صورتی که نتیجه این معادله عددی اعشاری شود، این عدد به بزرگترین عدد صحیح بعد از خودش گِرد می‌شود؛ بنابراین دو کرسی به نامزد‌های منفرد داده می‌شود در نتیجه دو نفر از کاندیدا‌هایی که به صورت منفرد کاندیدا شده‌اند از حوزه انتخابیه تهران به مجلس راه پیدا می‌کنند.

با این الگو هم رقابت در لیست‌ها انجام می‌شود و هم نامزد‌های یک لیست برای کسب رای بیشتر تلاش می‌کنند تا شانس حضور در پارلمان را پیدا کنند.

به گفته جعفر قادری با این مدلی دیگر افراد به دلیل پرداخت هزینه‌های انتخاباتی در لیست قرار نمی‌گیرد و نخبگان هر جریان در دستگاه قانونگذاری کشور حاضر می‌شوند.

اما موضوع این است که در کشور احزاب شناسنامه دار تعریف نشده است و باید ساز و کاری برای تعیین لیست‌ها دیده شود و این احتمال وجود دارد که وزارت کشور برای اجرای این مدل از انتخابات در تهران برای مجلس دوازدهم با چالش‌هایی روبه رو شود چرا که شمارش آرا به این نحو زمان بر می‌شود و هنوز انتخابات الکترونیک که شمارش آرا هم در آن تسریع می‌شود، فراهم نشده است. باید دید شورای نگهبان در این باره چه نظری می‌دهد.