رئیس مشاوران وزیر دفاع: بُرد باور ۳۷۳ به بیش از ۳۰۰ کیلومتر رسید

سامانه پدافند هوایی برد بلند باور 373 تنها سامانه بومی پدافند برد بلند جمهوری اسلامی ایران است. سامانه‌ای که آبان‌ماه امسال از یک موشک جدید با نام صیاد ۴B برای آن رونمایی شد و توانست برد انهدام این سامانه را به بالای 300 کیلومتر(305) ارتقاء دهد.

همچنین، برد رادار کشف سامانه باور ۳۷۳ از ۳۵۰ به ۴۵۰ کیلومتر و برد رادار درگیری این سامانه از ۲۶۰ به ۴۰۰ کیلومتر ارتقاء پیدا کرد و ارتفاع درگیری آن از ۲۷ به ۳۲ کیلومتر افزایش یافته است.

باور 373 همان سامانه‌ای است که در اوج تحریم‌ها شکل گرفت و در مدت کوتاهی وارد تست‌های عملیاتی خود شد. اهمیت پروژه مذکور به قدری است که فرمانده کل قوا درباره آن گفتند: من به این پروژه(باور 373) ایمان دارم.

امیر سرتیپ آشتیانی وزیر دفاع در نشست خبری اخیر خود درباره این سامانه گفت که باور ۳۷۳ سامانه‌ای فوق‌العاده است که بسیاری از کشورها آرزو دارند یک نمونه از آن را داشته باشند.

برای بررسی بیشتر و اطلاع از برخی ناگفته‌های باور 373 گفت‌وگویی را با امیر سرتیپ شاهرخ شهرام رئیس سابق صنایع الکترونیک (صا ایران) و رئیس گروه مشاوران وزیر دفاع درباره سامانه باور 373 انجام داده‌ایم که متن کامل این گفت‌وگو در ادامه آمده است:

توانمندی‌های پدافند هوایی جمهوری اسلامی ایران قبل از باور ۳۷۳ و بعد از این پروژه را بفرمائید. چرا نیروهای مسلح به سوی طراحی و ساخت سامانه‌ای مانند باور ۳۷۳ رفتند؟

امیر سرتیپ شهرام: شکل گیری تقاضای باور مربوط به حدوداً ۱۰ سال قبل باز می‌گردد یعنی هنگامی که من معاون اجرایی قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء(ص) بودم. البته لازم است تا در اینجا مطالبی درباره فرآیند تولید محصول برای نیروی مسلح توسط وزارت دفاع بیان کنم که این کار از دو مسیر انجام می‌شود.

نخست؛ خود وزارت دفاع بر حسب تحقیقاتی که انجام می‌دهد به یک نتیجه می رسد که یک تهدیدی وجود دارد و یک سامانه می‌تواند به این تهدید پاسخ بدهد. به همین دلیل، صنایع دفاعی به سراغ تحقیق و توسعه می‌رود و این محصول را به نقطه‌ای می‌رساند که یک نمونه اولیه از آن آماده می شود. آن زمان نیروی بهره بردار سامانه مذکور را دعوت کرده و با رد و بدل کردن برخی پیوست های فنی به این نتیجه می رسند که این سامانه با یک تغییرات جزئی و یا بدون تغییرات برای آن نیرو قابلیت استفاده دارد یا خیر.

ثانیا؛ یک نیرو به این نتیجه می رسد که اکنون بر اساس تحقیقاتی که احصاء کرده است به سامانه ای نیاز دارد که اکنون وجود ندارد و از وزارت دفاع درخواست می کند که یا آن سامانه را برای آن نیرو خریداری کند و یا آن را تولید کند.

باور ۳۷۳ از این جنس بود که نیرو به این نتیجه رسیده است که اکنون سامانه S-۲۰۰ خود در برابر تهدیدات فعلی نیاز به بهبود و ارتقاء دارد و باید لایه‌های دیگری از تهدیدات را پوشش بدهد.

اینجاست یک سند بیان نیاز آماده می‌شود یعنی وزارت دفاع از نیرو می‌خواهد تا سند بیان نیاز به این وزارت‌خانه ارائه دهد که در آن کلیاتی از نیازمندی های نیرو در زمینه‌ای خاص احصاء شود. وزارت دفاع، این سند بیان نیاز را اخذ کرده و برحسب آن یک پیوست فنی تولید می کند که این نهاد طبق مولفه ها و شاخصه‌هایی که یک نیرو برای یک تهدید خاص نیاز دارد قادر به تولید چنین محصولی است و آن را پیشنهاد دهد.

رد و بدل کردن این پیوست فنی چندین بار ادامه پیدا می‌کند تا بالاخره به نتیجه می‌رسند که سامانه‌ای که نهایی شد آن سامانه مورد نیاز نیرو است و ادعایی که وزارت دفاع می‌کند که می‌تواند آن را تولید کند.

ما در بحث تامین و خرید که موضوع دیگری است، ورود نمی‌کنیم. چرا که اصلاً چنین سامانه‌هایی را به ما نمی‌فروشند و فرآیند آن بسیار طولانی و زمان‌بر است. در واقع، سامانه باور ۳۷۳ در زمان امیر اسماعیلی از چنین مسیری شکل گرفت. من در آن زمان معاون اجرایی قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء (ص) بودم ودرباره این سامانه سال ۸۸ تا ۸۹ چند جلسه‌ سنگین در وزارت دفاع برگزار کردیم. امیر اسماعیلی من را به عنوان رابط وزارت دفاع و قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء(ص) برای اجرای پروژه باور۳۷۳ معرفی کرده بود و کارهای بسیار خوبی انجام گرفت.

شاید کمتر از مدت دو سال طول نکشید که دوستان در صنایع الکترونیک شیراز گفتند که ما یک نمونه رادار آرایه فازی با ۶۴ المان را برای این محصول آماده کردیم. مهم‌ترین کار این سامانه هم مربوط به طراحی و ساخت رادار آن بود. البته مباحث مربوط به لانچر و موشک هم جای خود را دارند.

ما در حوزه رادارهای آرایه فازی در حالت صفر مطلق بودیم؛ چون نه سامانه‌های داشتیم و نه فناوری رسیدن به آن را. نمونه ۶۴ المانی رادار آرایه فازی در کمتر از دو سال در صنایع الکترونیک شیراز آماده شد. من به اتفاق یک تیم متخصص به شیراز رفتم تا عملکرد این رادار آرایه فازی را بررسی کنم.

تیم طراح رادار مذکور آن را بر روی یک تپه مستقر کرده بودند و به ما گفتند که یک هدف را کشف و در اسکوپ رادار مشاهده کرده‌اند. ما نگاه کردیم و من حقیقتاً باورم نشد و به آن‌ها گفتم اجازه دهید تا با SOC چک کنم که آیا این هدف واقعی است یا خیر؟

من به یکی از افرادی که همراه من بود گفتم شما با سامانه فرمانده کنترل شبکه یکپارچه پدافند هوایی این موضوع را تطبیق دهید تا مشخص شود که آیا چنین کاری ممکن است یا خیر؟ او با SOC تماس گرفت و گفتند که چنین هدفی در همان نقطه مورد گزارش رادار آرایه فازی وجود دارد.

ما بلافاصله گفتیم که یک هدف دیگر را در جهتی متفاوت کشف کنید، ما حدوداً یک تا یک ساعت و نیم منتظر ماندیم و یک هواپیمای گذری که در حال عبور از آن منطقه بود هم توسط این رادار کشف شد؛ باور کنید آن لحظه یکی از شیرین ترین لحظات ما پدافندی ها بود که به رادار آرایه فازی دست پیدا کرده ایم.

یک رادار آرایه فازی با هفت هزار المان یعنی 7 هزار چشم و ۷ هزار گیرنده و فرستنده و ۷ هزار رادار کوچک است که باید در کنار هم قرار گیرند تا بتوانند هدفی را با دقت بسیار بالا در فاصله دور به شما نشان بدهند. بنابراین؛ اجرای این کار با دقت بسیار بالا برای ما جالب بود چراکه این جوانان در اولین تجربه خود توانسته بودند چنین دستاوردی دست پیدا کنند در حالی که ما تا پیش از آن زمان هیچ رادار آرایه فازی نداشتیم.

برد اولین نمونه رادار ایرانی آرایه فازی چه میزان بود؟

امیر سرتیپ شهرام: برد اولین نمونه رادار ایرانی آرایه فازی که ۶۴ المان داشت حدود ۶۰ مایل یا ۱۲۰ کیلومتر بود.

امیر، آیا به خاطر دارید که آزمایش اولین تجربه ایران در طراحی و ساخت رادار آرایه فازی در چه سالی انجام شد؟

امیر سرتیپ شهرام: آن‌طور که من در خاطر خود دارم به این آزمایش در سال ۹۰ یا ۹۱ انجام شد یعنی حدوداً دو سال پس از اینکه سند بیان نیاز طراحی و ساخت سامانه باور ۳۷۳ به وزارت دفاع اعلام شده بود. گروه طراح و سازنده این سامانه از آن پس به سوی طراحی و ساخت توسعه المان ها، لانچرها، پست فرماندهی و ساخت موشک ها حرکت کردند.

یکی از نکاتی که همواره از سوی فرمانده کل قوا و فرماندهان ارشد نیروهای مسلح نسبت به آن تاکید می‌شود، استفاده از نیروهای جوان و جوان‌گرایی است، آیا این نکته در پروژه باور 373 دیده می‌شود؟

امیر سرتیپ شهرام: نکته جالبی که درباره تیم طراح و سازنده سامانه باور ۳۷۳ وجود دارد این است که آنها تماماً جوان بودند و جوان بودن همه اعضای تیم برای ما بسیار جالب بود. خدا را شاکر هستیم که توانستیم این روند را هر چند با سختی بسیار ولی توسط جوان خود به سرانجام رساندیم.

مدیر گروه طراحی سامانه باور ۳۷۳،‌ یک جوان دارای مقطع دکترا با سن ۳۳ ساله بود که با چنین سن و سالی توانست طراحی و ساخت چنین ابرسامانه‌ای را در صنعت دفاعی مدیریت کند، کار بزرگ و خدایی بود.

شما یکی از افرادی هستید که از ابتدای تقدیم سند بیان نیاز سامانه باور 373 پای کار طراحی و ساخت آن بودید. لطفاً قدری درباره تجربیاتی که از این پروژه حاصل شد، بفرمائید. آیا در روند انجام این پروژه شاهد ابتکاراتی هم بودید؟

امیر سرتیپ شهرام: یکی از دشواری‌های طراحی و ساخت سامانه اینجا بود که کالیبره کردن و هماهنگ کردن اِلمان‌های رادار آرایه فازی برای ما به یک معضل تبدیل شده چرا که ما تا پیش از این هیچ تجربه ای در حوزه رادارهای آرایه فازی نداشتیم.

هنگامی که می‌خواهید زیرساخت تولید یک فناوری «های ـ تک» را ایجاد کنید باید ابزار آزمایش، تست و کالیبره کردن آن را هم داشته باشیم در صورتی که ما فاقد چنین ابزاری بودیم. هنگامی که المان‌ها زیاد شدند باید همه آن‌ها با یکدیگر همسو و همگرا می شدند و تنظیم کردن این ها در یک برد طولانی به یک پایه فناوری قوی نیاز دارد. مدتی بیش از یک سال زمان بُرد تا این دستگاه آماده شد. آن زمان خودم وارد وزارت دفاع شده بودم و مسئولیت جانشینی ریاست سازمان صاایران را بر عهده گرفته بودم. دوستان ما وسیله ای را طراحی کردند که بتوان با آن المان های این رادار را کالیبره کنند.

ما از این پروژه بازدید کردیم و شاهد بودیم که جوانان عزیزمان به چنین دستاوردی دست پیداکردند که دقت بسیار بالایی داشت. اما، باز هم برای ما صحه‌گذاری این موضوع که خود این دستگاه تا چه میزان کالیبره است نیز مسئله مهمی بود. چرا که شما با یک هدف متحرک در ارتفاع بسیار بالا سر و کار دارید، البته ما پیش از این هم چنین فناوری در اختیار نداشتیم و نمی توانستیم از جایی به صورت مهندسی معکوس و یا از روی اسناد خاص نیز آن را تامین کنیم.

نیروهای ما که قرار بود اپراتور و کاربر سامانه پدافندی S-۳۰۰ باشند، دوره‌های مربوط به این سامانه را گذرانده بودند. اما، ما سامانه ای را دریافت نکرده بودیم. اطلاعات این نیروها تنها دارایی ما بود که اطلاعات حاصل از آن به سند و داکیومنت ما تبدیل شد.

جالب اینجا بود که اواسط کار قرارگاه پدافند هوایی از ما درخواست کرد که از این مقدار فعلی هم برد و توانمندی سامانه را بیشتر در نظر بگیریم تا در سامانه باور با این پیوست فنی متوقف نشویم و سامانه مذکور قابل توسعه و بهبود باشد. یعنی اگر قرار شد که این سامانه ارتقاء پیداکند، آن‌گاه مجبور نباشیم که سامانه دیگری بسازیم و اگر به ارتقای این سامانه شد، نگوییم که برد اصلی باید دوباره ساخته شود.

شما اشاره کردید که قرارگاه پدافند در اواسط کار درخواست کرد تا سامانه باور 373 میزان برد بیشتری را پوشش دهد. اگر چنین درخواستی نبود امکان داشت که سامانه زودتر به محصول برسد؟

امیر سرتیپ شهرام: خود این موضوع مطالبه سختی از ما بود و از باوری که قرار بود به آن برسیم ما را عقب انداخت. البته این مطالبه حرف درست و به حق بود چون ما از قرارگاه به آنجا رفته بودیم و می‌دانستیم این تهدید تا ۱۰ سال آینده ثابت نخواهد بود. لذا؛ امروز به جایی رسیدیم که سامانه‌ای که قرار بود باور 373 که یک شیء را زیر ۲۰۰ کیلومتر هدف قرار دهد به حدی از توانمندی رسیدیم که امروز اهدافی را در بالای ۳۰۰ کیلومتر هدف قرار می‌دهد. این ارتقاء و بهبود با کمترین هزینه انجام شد.

نیاز است برای رسیدن به چنین محصول و فناوری میان اپراتورها، پیشکسوتان دوران دفاع مقدس و جوانان مسلط به علم روز یک ارتباط تنگاتنگی وجود داشته باشد و این فضا توسط معاونت‌های ستاد وزارت دفاع و فرماندهان نیرو ایجاد شد. چراکه گاهی اوقات ممکن است یک تنش‌هایی به وجود آید. اما، قوت و قدرتی که میان فرماندهان هر دو طیف وجود داشت باعث شد چنین محصولی ما به نتیجه برسد.

شما در سخنان خود اشاره کردید که یکی از مزایای پروژه باور 373 دستیابی به رادار آرایه فازی برای اولین‌بار در کشور بود. آیا چنین پروژه‌ای مزایای دیگری هم برای ما داشت؟

امیر سرتیپ شهرام: آنچه ما تا پیش از دستیابی به باور ۳۷۳ داشتیم، یک سامانه S-۲۰۰ بود که یک سامانه غیر دیجیتال لامپی چند تن فقط سیم و کابل داشت که کابل کشی آن‌ها فقط ۲ ساعت زمان نیاز داشت. ضمن اینکه همان S-۲۰۰ بهینه شده و همه کابل های آن به یک کابل تبدیل شد و همه سامانه های آن بهبود پیداکردند.

دستیابی به چنین سامانه‌ای موجب شد تا فعالیت های سامانه باور شکل بگیرد در واقع ما از مرحله آنالوگ به مرحله فوق دیجیتال رسیدیم.

اگر بخواهیم سامانه باور ۳۷۳ را با سامانه های مشابه خود را در سطح جهان مقایسه کنیم، این سامانه در برخی شاخص ها بالاتر، در برخی هم‌تراز و در برخی هم مقداری پایین‌‌تر است. شاید واقعاً ممکن نباشد که این ها را در یک جدول قرار داد. جایگاه باور ۳۷۳ جایگاه باور ۳۷۳ است یعنی برای یک ماموریت خاص در ایران ساخته شد.

باور 373 یعنی باور 373، سامانه‌هایی که در روسیه ساخته می‌شود باید در یک تاور یا ارتفاع بسیار بالا قرار گیرند چون آن مناطق اکثرا دارای انبوه درختان بلند است و رادارها مورد استفاده در این کشور باید بتوانند در میان آن درخت ها کار جست‌وجو را انجام دهند ولی در کشور ما این‌گونه نیست چون اقلیم کشور ما یک اقلیم بسیار خاص است.

هنگامی که سامانه S-۲۰۰ را وارد کشور کردیم برای کاربری آن در منطقه بندرعباس به مشکل خوردیم چون این سامانه یک سامانه مخصوص کاربری در مناطق سردسیر است که روسیه برای خود ساخته بود. البته روسیه این محصول را به چندین کشور نیز صادر کرده بود اما سامانه S-۲۰۰ در اصل برای استفاده در اقلیم روسیه طراحی شده بود.

مسئله مهم این است که گروه طراح و سازنده باور 373 این سامانه را بر مبنای اقلیم جمهوری اسلامی ایران طراحی کرده و ساختند. بنابراین؛ این سامانه در بسیاری از حوزه ها با آن‌ها متفاوت است و در برخی حوزه‌ها امکان دارد که یک مزیت یا یک شاخصه برای آن ها قابلیت بالایی باشد ولی همان مزیت یا شاخص برای ما اهمیت نداشته باشد. در حالی که برای ما این اهمیت داشت که بتوانیم اهداف بالستیک را با این سامانه منهدم کنیم و مهم‌ترین کار ما این بود. شاید این هدف برای آن‌ها چندان مهم نباشد بلکه انجام یک کشف خوب برای آن‌ها اهمیت داشته باشد.

به هر حال از این بابت خدا را شاکریم که ما را به اینجا رسانده است که بتوانیم در طراحی و ارتقای سامانه باور ۳۷۳ به خودکفایی برسیم.

اهمیت خودکفایی در طراحی و ارتقای یک سامانه آن جا خود را نشان می دهد که وقتی عمر ۱۰ یا ۱۵ ساله یک سامانه به پایان می‌رسد و باید آن را اورهال کنیم، سامانه مذکور باید مدتی از مدار خارج شده و تقریباً 6 ماه در شبکه یکپارچه پدافند هوایی عملیاتی نخواهد بود. چراکه باید این سامانه به کشور سازنده اعزام شده و مراحل اورهال خود را طی کند و بازگردد که این کار نیازمند صرف هزینه‌های سنگین و عدم دسترسی به سامانه در یک مدت تقریباً طولانی است.

نکته مهم در طراحی و ساخت و همچنین، کاربری سامانه باور 373 این است که ما شاهد چنین روندی نخواهیم بود. چراکه بخش عمده‌ای از کار اورهال در حین عملیات انجام می‌شود و هزینه‌های کمتر را هم برای ما نسبت به سامانه های خارجی خواهد داشت.

مهم این است که روند تولیدات وزارت دفاع با تسلط به فناوری روز دنیا به این سمت و سو رفته که مانع از صرف هزینه‌های ارزی بسیار شده است و توانست صرفه‌جویی ارزی بسیار خوبی برای ما داشته باشد.

مطابق با سخنان شما درباره پروژه باور 373، شما یکی از مدیران اصلی این پروژه بودید. آیا خاطره‌ای از این جلسات دارید؟ نکته جالب توجهی از جلسات پروژه باور 373 وجود دارد که تاکنون ناگفته مانده باشد؟

امیر سرتیپ شهرام: هنگامی که در حال تقدیم سند بیان نیاز پروژه باور 373 به دوستان وزارت دفاع بودیم دچار یک حالت ناباوری بودیم و این سند را با ناباوری به آن‌ها تقدیم کردیم. حس و حالی که در چهره ها بود؛ من آن زمان در قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء(ص) بودم و در وزارت دفاع حضور نداشتم از فعالیت های وزارت دفاع ۵ درصد اطلاعات داشتم طبیعی بود که باور نکنم که چنین اتفاقی در حال رخ دادن است. البته همزمان یک تیم پژوهشی از یکی از دانشگاه ها هم گفته بود من هم می‌توانم در این زمینه فعالیت کنم.

دوستان ما بسیار تمایل داشتند تا با آن‌ها نیز همکاری کنند. هر چند گفتیم ما یک مدت زمان یک سال تا یک سال و نیم به دوستان فرصت می دهیم و اگر اتفاقی رخ نداد به سراغ آن پژوهشکده می‌رویم. البته پژوهشکده مذکور از توان علمی بسیار بالایی برخوردار است و هم اکنون هم با نیروی پدافند هوایی همکاری دارد و محصولات خوبی را برای آن‌ها طراحی و تولید کرده است. اعضای این پژوهشکده نیروهای دانشی بسیار قوی بودند ولی زیرساخت های لازم را نداشتند.

باور ۳۷۳ با یک ناباوری شکل گرفت و ما این سند را با حالتی ارائه کردیم که حالا ببینیم چه می‌کنید!؟. من حس چهره های افراد حاضر در آن جلسه را هنوز به خاطر دارم و این سند را در جلسه ای که با امیر اسماعیلی و سایر دوستان داشتیم با ناباوری تقدیم کردیم. اما، روزی که رادار ایرانی آرایه فازی با ۶۴ المان را بر روی زمین مستقر کردند؛ خنده های آن روز را مقابل چشم های خود تداعی کردیم، انگار این اتفاق رخ داده و یک شیء را مشاهده کردند. اما بازهم باورمان نشد گفتیم شاید اسکوپ یک هدف را به اشتباه یا تصادفی نشان داده است و گفتیم که باید چک شود.

هنگامی می توانیم از کشف یک هدف توسط یک رادار مطمئن شویم که SOC شبکه یکپارچه پدافند هوایی اهداف کشف شده را تایید کند. خوشبختانه هر دو هدف کشف شده توسط رادار آرایه فازی بومی ما صحیح بودند و هر دو هدف دقیقاً در همان محلی که توسط این رادار کشف شده بودند توسط شبکه یکپارچه پدافند هوایی تایید شد.

باید بگویم تنها خاطره ای که در ذهن من باقی مانده همان چهره های ناباوری است که در هنگام ارائه سند بیان نیاز به وزارت دفاع داشتیم ولی این دستاورد محقق شد و خدا را از این بابت شاکر هستیم.

اولین تست باور 373 چه زمانی انجام شد؟ آیا سامانه فرماندهی کنترل این سامانه نیز بومی بود؟

امیر سرتیپ شهرام: پس از اینکه رادار آرایه فازی با ۶۴ المان به نتیجه رسید ما تصمیم گرفتیم تا یک دفتر طراحی مشترک میان قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء(ص) و وزارت دفاع ایجاد شود.

برخی سامانه ها باید جداگانه آزمایش شود تا نحوه عملکرد آن ها به طور جداگانه ارزیابی شود و سپس زیرسامانه های مختلف مربوط به یک سامانه را با یکدیگر تجمیع کنیم. روند مذکور نیاز به مدت زمان بسیاری دارد و ممکن است در تست اول موشک به درستی عمل نکند. این آزمون فقط با یک جلسه به اتمام نرسید که ما توانستیم در یک جلسه به نتیجه برسیم بلکه مدت زمان بسیاری صرف شد و چندین بار آزمون های مختلفی انجام شد.

ما در حین آزمایش زیر سامانه‌های باور ۳۷۳ به این نتیجه رسیدیم که در کنار این سامانه به یک سامانه فرماندهی کنترل نیز نیاز داریم. این سامانه یک ابرسامانه است و یک گردان یا هنگ آن می تواند بخش زیادی از کشور را پوشش دهد پس به یک فرماندهی کنترل قوی نیاز دارد تا بتواند در کمترین زمان به شبکه پدافند هوایی متصل شود و بتوانند فرمان بگیرد و آن را اجرا کند.

اولین آزمایش این گونه صورت گرفت که چون سطح مقطع(RCS) پرنده هایی که ما در اختیار داشتیم، کم بود از رفلکتور استفاده کردیم تا ابعاد پرنده بزرگتر شود و قابلیت کشف آن برای رادار آسان تر شود . شاید آن روز به این فکر نبودیم که بتوانیم با این سامانه پهپاد کشف کنیم و قرار بود با این سامانه فقط جنگنده‌ها را کشف کنیم. البته در اجرا، اعداد یک دهم و یک صدم برای سطح مقطع اهداف تعریف شده بود اما صحبت از همان باور و ناباوری است.

ما به خود گفتیم این سامانه اولین سامانه است و همین که بتوانیم با این سامانه مانند یک رادار S-۲۰۰ یک هدف را کشف کنیم خدا را شاکر هستیم. در حین آزمایش‌ها، مشخص شد که دقت کشف این رادار بسیار بالاست و دوستان به مرور نرم‌افزار این رادار که طراحی آن از ۰ تا ۱۰۰ با آن‌ها بود به تکامل رساندند. طراحان این رادار، نرم‌افزار را به جایی رساندند که توانست بدون رفلکتور پهپادها را در فاصله های مختلف کشف کند.

ما تست دوم موشکی سامانه باور را با پهپاد بدون رفلکتور انجام دادیم که توانمندی بالایی محسوب می شود. پیشرفت‌های سامانه باور ۳۷۳ تا جایی ارتقاء یافت که امروز می‌تواند یک هدف را در فاصله بیش از ۳۰۰ کیلومتری منهدم کند. البته در تست اول انهدام در فاصله بیش از ۳۰۰ کیلومتری موفقیتی حاصل نشد ولی هدف در تست دوم با موفقیت منهدم شد.

نکته‌ای که باید بگویم این است که شما برای آزمایش مذکور باید فاصله ۴۰۰ کیلومتری را هم از زمین هم از آسمان پاکسازی (CLEAR) کنید که کار بسیار سخت و پر مسئولیتی است، آن هم در کشوری که هرگونه جرقه‌ای می تواند یک التهاب در مسائل امنیتی ایجاد کند. در این راستا، عوامل زمینی و سرزمین ما مانند فراجا برای قرق‌کردن دالان ۴۰۰ کیلومتری با عرض ۵۰ کیلومتر بسیار تلاش کردند تا اگر موشک یا پهپاد زمین به زمین برخورد کرد، هیچ اتفاقی برای کسی رخ ندهد.

همچنین، کریدور هوایی باید پاکسازی (CLEAR) شود در حالی که تعداد بسیار زیادی از هواپیماهای تجاری در این کریدور پرواز می‌کنند و قرار نیست متوجه شوند که ما چه کاری انجام می‌دهیم و فقط باید این تخلیه یا پاکسازی با یک پیام رادیویی انجام شود که در هر دو مرتبه این آزمایش با موفقیت انجام شد.

مقامات نیروی پدافند هوایی ارتش اعلام کردند که سامانه باور 373 توانست یک هدف را در فاصله 305 کیلومتری منهدم کند. آیا امکان این وجود داشت که باور بتواند هدف را فاصله بیشتری منهدم کند؟

امیر سرتیپ شهرام: باید به این نکته هم اشاره کنم که ما می توانستیم طبق فرمول کاغذی خود به برد درگیری ۳۸۰ کیلومتر نیز دست پیدا کنیم یعنی فرمول در اختیار ما به ما برد ۳۸۰ کیلومتر را اجازه می دهد. اما ما کمی این فاصله را کاهش دادیم و بر روی ۳۰۰ کیلومتر نهایی کردیم که سامانه توانست هدف را در فاصله ۳۰۵ کیلومتری منهدم کند.

اکنون به محض اینکه نیرو درخواست برد بیش از ۳۰۵ کیلومتری را از ما داشته باشد این اتفاق در مدت زمان بسیار کوتاهی رخ خواهد داد و برد مورد نیاز نیرو محقق خواهد شد.

در واقع، ارتقای بُرد سامانه باور ۳۷۳ نیاز به هیچ هزینه‌ای ندارد مگر هزینه تست و آزمایش. چراکه تولید آن فقط به یک نرم‌افزار جدید نیاز دارد و این نرم افزار به راحتی در دسترس ما قرار دارد. البته به تغییراتی هم در آیرودینامیک موشک نیاز داریم که همه این تغییرات به راحتی برای ما دست یافتنی است و اگر نیاز باشد به راحتی همه این‌ها محقق خواهد شد.

یکی از نکات مهم در حوزه سامانه‌های پدافندی، قدرت تحرک آن‌ها است. قدرت تحرک عملیاتی سامانه باور 373 چگونه است؟

امیر سرتیپ شهرام: ما در حوزه موشکی بسیار پیشرفته تر از حوزه راداری هستیم و در حوزه موشکی تقریباً دغدغه ای نداشتیم. چون همان موقع موشک‌های گروه فضایی وزارت دفاع را تولید می‌کردیم، پیچیدگی های حوزه موشک کمتر از حوزه طراحی و ساخت رادار است. در حوزه راداری تعداد بسیار زیادی از المان ها مطرح هستند و فعالیت دارند تا بتوانند یک سامانه تجمیع(INTEGRATE) شود.

هنگامی که نخستین تست موشکی سامانه باور ۳۷۳ انجام شد، ما مطمئن بودیم هدف مورد اصابت قرار می‌گیرد ولی تنها نگرانی ما این بود که سامانه در چه مدت زمانی حاضر به راه و حاضر به جنگ می‌شود. در مجموع شما هنگامی که می‌خواهید یک سامانه موشکی ارتفاع متوسط به بالا را در نقطه مستقر کنید زمان برای شما بسیار مهم است یعنی چقدر طول می‌کشد تا این سامانه حاضر به راه و حاضر به جنگ شود چون این سامانه یک سامانه موبایل یا سیار است و باید به محض اینکه هدف را مورد اصابت قرار داد به سرعت جابجا شود.

اکنون در حوزه سرعت جابجایی سامانه باور ۳۷۳ به حدی از پیشرفت دست پیدا کرده‌ایم در مدت زمانی که برای آن تعریف شده است بتواند حاضر به راه و حاضر به جنگ شود در حد سامانه‌های روز دنیا زمان، زمان بسیار خوب و قابل قبول بوده و نسبت به تست اول بسیار عالی است. علت اینکه نخستین آزمایش موفق نبود این است که بسیار زمان صرف شد تا این سامانه‌ها بتوانند با یکدیگر ترکیب شوند.

در این جا، دوستان پیشکسوتی که در زمان جنگ حضور داشتند بسیار به ما کمک کردند. چرا که این یک کار عملیاتی است و صرفاً یک کار فنی و تخصصی نیست. بنابراین؛ در روزی که تست اول انجام شد مطمئن بودیم که هدف مورد اصابت قرار می گیرد چون موشک گاهاً یک موضوعات خاصی را پیش می آورد که قابل پیش بینی نیست. اما، در تست دوم موشک خوب عملکرد رادار هم خوب عمل کرد.

امروزه سامانه‌های پدافندی متفاوتی مانند پاتریوت، تاد و ... در سطح جهان وجود دارد. باور 373 در مقایسه با سامانه‌های مذکور و سایر سامانه‌های پدافندی در چه جایگاهی قرار دارد؟

امیر سرتیپ شهرام: باور ۳۷۳ در حوزه تحرک هم‌پای سامانه های پیشرفته دنیا عمل می کند و چیزی از آن‌ها کم ندارد شاید در مقایسه با برخی سامانه‌ها قدرت تحرک بیشتری هم داشته باشد.

در حوزه درگیری، نسبت به S-۴۰۰، سامانه S-۴۰۰ هدف را در ۳۸۰ کیلومتری منهدم می کند. اما، ما با استفاده از باور ۳۷۳ هدفی را در ۳۰۵ کیلومتری مورد اصابت قرار دادیم ولی رسیدن به چنین برد انهدامی دست یافتنی است. ما روی فرمول و آنچه پیوست فنی - تخصصی بین موشک و TRACKER است، رسیدیم و می توانیم با تغییر چند مولفه به چنین قابلیتی دست پیدا کنیم.

در حوزه تنوع تاکتیک های درگیری، اینکه هدف به چه ترتیب به ما نزدیک شود و ما با آن مقابله کنیم، مسئله مهمی است. هنگامی می‌توانیم درباره آن سخن بگوییم که بتوانیم این سامانه را چند ده بار با تاکتیک های مختلف تست کنیم. شاید هزینه هایی که برای این قضیه بر ما تحمیل شود این ریسک را به ما گوشزد می کند که این کار را انجام ندهیم.

به طور مثال، هنگامی که آمریکایی ها سامانه‌ هاگ را به نیروی هوایی زمان رژیم گذشته تحویل دادند، در تست اول ۴۰ مرتبه شلیک انجام شد که این شلیک ها از ۴۰ جناح مختلف انجام شد. باید بگوییم آمریکایی‌ها تست هایی که باید با هزینه خود انجام می‌دادند را از جیب ملت ما هزینه کردند. یعنی بسیاری از موضوعاتی که باید خودشان هزینه می کردند را در قالب قرارداد‌هایی از ما مبالغش را دریافت می‌کردند. بسیاری از توانمندی‌های سوپر هاگ به عنوان نسل بعدی سامانه هاگ پس از این تست ها محقق شد.

امکان دارد در تست های با تنوع حمله متوجه شویم باید کارهای دیگری هم انجام دهیم. اما با مطالعاتی که در حوزه تهدید شناسی انجام داده‌ایم به این نتیجه رسیدیم که باور ۳۷۳ با مشخصات فعلی به تهدیدات فعلی پاسخ می دهد. ولی آن‌ها در این زمینه کمی پیشرفته تر هستند چون تنوع درگیری در سامانه های خارجی بیشتر آزمایش شده است چون آن‌ها این سامانه ها را بیشتر فروخته‌اند و توانسته اند در لحظه فروش تست های مورد نظر را با هزینه کشورهای طرف قرارداد خود در صحنه های واقعی انجام دهند.

آیا می‌توان باور ۳۷۳ را با S-۴۰۰ مقایسه کرد؟

امیر سرتیپ شهرام: باور ۳۷۳ همان باور ۳۷۳ است و نباید این سامانه را با S-۴۰۰ مقایسه کرد. هنگامی که ویژگی‌های این دو سامانه را در یک جدول طبقه بندی شده با یکدیگر مقایسه می‌کنیم می‌بینیم هم از نظر فاصله درگیری و هم از نظر ارتفاع درگیری با یکدیگر تفاوت هایی دارند.

ما از باور ۳۷۳ آنچه برای کشورمان در حوزه قدرت پدافند نیاز داریم برای ما ایجاد می‌کند و به نظر من که تخصص پدافندی دارم باور 373 برای ما بهتر از S-۴۰۰ است.

این امکان وجود دارد که با وجود سامانه باور 373 به سوی خرید سامانه ای در تراز S-۴۰۰ برویم؟

امیر سرتیپ شهرام: نیروی پدافند هوایی ما از بین باور ۳۷۳ و S-۴۰۰ شاید بیشتر به باور نیاز داشته باشد تا S-۴۰۰ چون آنچه مورد نیاز پدافند هوایی ما بوده مطابق با تهدیدات پیرامونی طراحی و تولید شده است.

کشور ما یک کشور ذوعارضه است و حالت شکل‌گیری آنتن رادار ها با توجه به توان فرکانس های موجود در آن‌ها با یکدیگر متفاوت است. شاید این نوع باور ۳۷۳ بهترین حالت شکل‌گیری آنتن رادار برای ما است. اما S-۴۰۰ برای یک کشور کاملاً تخت مانند روسیه بسیار بهتر شکل بگیرد.

قطعاً نیروی پدافند هوایی از ما خواهد خواست که باور ۳۷۳ را نسبت به قابلیت‌های جدید ارتقاء دهیم. کما اینکه این تبادلات اطلاعات جریان دارد و ما روی ساخت نمونه های دوم، سوم و چهارم به بعد در حال انجام یک تغییرات اساسی برای این سامانه هستیم.

شاید در بسیاری از حوزه‌ها از S-۴۰۰ هم پا را فراتر گذاشتیم و برتری نسبت به S-۴۰۰ محقق شده است.

آیا اصولاً سامانه‌ای مانند S-۴۰۰ برای اقلیم کشورمان مناسب است؟

امیر سرتیپ شهرام: آنچه مهم‌تر از قابلیت‌هایی است که مردم به آن توجه می‌کنند، پشتیبانی با دقت و پرسرعت از یک سامانه است. از نظر صنعت دفاعی 80 درصد از موضوع مربوط به یک سامانه موضوعات مرتبط به پشتیبانی آن است و 20 درصد مربوط به موارد دیگر. اهمیت پشتیبانی از یک سامانه مانند سامانه پدافندی بسیار بالاست وگرنه پیشرفته‌ترین سامانه‌ها در صورت عدم پشتیبانی مورد نیاز چیزی غیر از چند تُن آهن پاره نیستند.

اگر ما اکنون 10 فروند سامانه S-۴۰۰ خریداری کنیم که نه فناوری طراحی و نه پشتیبانی آن با ما است، در ابتدا، کشور سازنده قرارداد ۱۵ ساله‌ای برای پشتیبانی از این سامانه منعقد می‌کند. آن هم به این نحو که تا ۱۵ سال قطعات را به شما پیش فروش می کند و شما نمی توانید کاری انجام بدهید. در واقع، اجازه هم ندارید به هیچ کدام از قطعات ورود کنید چون می‌خواهد شما را به خود وابسته کند. اما، به دلیل بومی بودن تمام اجزای سامانه باور ۳۷۳ ما با چنین مشکلاتی روبرو نیستیم.

هزینه پشتیبانی از سامانه‌ای مانند S-۴۰۰ به قدری بالاست که اگر نیروی پدافند هوایی ارتش بخواهد چنین قراردادهایی را برای پشتیبانی از آن منعقد کند آن‌گاه باید همه بودجه خود را صرف این کار کند. اما، طراحی و ساخت سامانه‌هایی بومی مانند باور ۳۷۳ در داخل همه اعتبارات نیرو در کشور حفظ می شود. بنابراین؛ پشتیبانی سریع، مطمئن و دقیق بسیار ارزشمندتر از رسیدن به بردهای انهدام بالاتر از خرید سامانه های خارجی است.

از دیگر مزیت‌های بومی بودن سامانه‌‌ای مانند سامانه پدافند هوایی این است که اگر یک نقص فنی جزئی در به طور مثال سامانه S-۴۰۰ رخ دهد و ما نتوانیم از آن پشتیبانی کنیم قطعاً این سامانه را به طور عملیاتی در اختیار نخواهیم داشت.

ما به سراغ این رفتیم تا قطعات اصطلاح پرمصرف را از سامانه حذف کنیم. این دستوری است که به ما ابلاغ شده و در آن گفته شده چرا باید یک قطعه پر مصرف باشد. باید تدابیری بیندیشیم تا یک قطعه پرمصرف نباشد. این پرمصرف بودن برای کشوری که یک قطعه را به ما می فروشد تولید ثروت می کند و قرار نیست ما نیز چنین کاری انجام بدهیم.

نیرو این روش را بیشتر می پسندد چون در این روش هزینه کمتری باید بپردازد و سامانه مورد استفاده آن همیشه کاربردی و عملیاتی است و همچنین تاب آوری بیشتری هم دارد.

امروزه حملات سایبری علیه مراکز حساس و راهبردی همچون رایانه‌های موجود در این مراکز جزو اهداف دشمنان علیه کشورمان است. آیا اگر سامانه‌های ما بومی نباشد احتمال حمله به رایانه‌های آن‌ها وجود دارد؟

امیر سرتیپ شهرام: بله، این احتمال و امکان وجود دارد. شما فرض کنید که سامانه S-۴۰۰ را هم در اختیار گرفتیم؛ ما برای اینکه بخواهیم این سامانه را آپدیت کنیم باید به اینترنت متصل شویم و در صورت اتصال به اینترنت ما قطعاً با حمله سایبری مواجه خواهیم شد. ما در حوزه نرم افزار به این اطمینان رسیده ایم که اگر بومی نباشد و آپدیت شدن آن در اختیار ما نباشد حتماً یک زمانی ویروس به آن نفوذ خواهد کرد.

در یکی از نمونه‌ها، یکی از جرثقیل هایی که از یکی از کشورهای اروپایی وارد کشور کرده بودند وقتی به آذربایجان غربی و نزدیکی مرز برده شد، دیگر عملیاتی نبود. جرثقیل مذکور فقط برای استفاده در داخل ایران تعریف شده بود و با بردن نزدیک به مرز دیگر عملیاتی نبود و از چرخه کار خارج شد.

ما از این موضوع مطلع نبودیم و نمی‌دانستیم قرار است چنین اتفاقی رخ دهد. بنابراین؛ وقتی که آپدیت کردن نرم‌افزار یک سامانه در داخل انجام شود از حمله سایبری نیز مصون خواهد ماند چون هرگز برای آپدیت کردن یک سیستم به اینترنت متصل نمی شویم.

کاربران سامانه‌های تسلیحاتی برای عملکرد بهتر باید از وضعیت آب و هوا مطلع باشند تا نسبت به میزان موفقیت عملکرد یک سامانه مطمئن باشند. با توجه به اینکه وضعیت آب و هوا معمولاً از طریق اتصال به اینترنت و سایت‌های خارجی به دست می‌آید، آیا صنایع دفاعی برای بومی شدن این موضوع فعالیتی انجام داده است؟

امیر سرتیپ شهرام: به دست آوردن اطلاعات هواشناسی برای عملیاتی‌کردن سامانه های پدافند هوایی یکی از ضروریات موضوع است و باید درگاهی وجود داشته باشد تا اطلاعات هواشناسی به سامانه‌های پدافندی داده شود.

اکنون در حال انجام فعالیت‌هایی هستیم تا بتوانیم اطلاعات هواشناسی مورد نیاز سایت های پدافندی را هم خودمان به دست بیاوریم. مجموع این فعالیت‌ها بسیار ارزشمندتر از موضوعاتی مانند سرعت، ارتفاع و فاصله درگیری با اهداف هستند. به طور مثال، اگر شما اطلاعات جوی ۲۵ هزار پا را نداشته باشید آن‌گاه نمی‌دانید که موشک چه رفتاری را در آن جا خواهد داشت.

اهمیت هواشناسی در خصوص شلیک موشک به اهداف مشخص در ارتفاع چند هزار پایی اینجاست که اگر شما اطلاعات صحیح از هواشناسی نداشته باشید آن‌گاه ممکن است بالک‌ها و بالچه‌های یک موشک به درستی عمل نکند و به جای اینکه به هدف برخورد کند با فاصله ۵۰ متری از آن عبور کند.

موضوعات تسهیل یا آسان‌سازی کار با سامانه‌های مختلف دفاعی یکی از مهم‌ترین جوانب فعالیت با این سامانه‌ها است. آیا در این زمینه برای سامانه باور 373 کاری انجام شده است؟

امیر سرتیپ شهرام: یکی از فعالیت‌های دیگری که برای سامانه باور ۳۷۳ در نسل‌های بعدی در حال انجام هستیم، تسهیل اپراتوری آن است. اهمیت اپراتوری آسان سامانه‌ها اینجاست که با هر میزان از پیچیده‌ شدن سامانه، کار اپراتور هم پیچیده می‌شود و ما در حال انجام هوشمندسازی برای آن هستیم تا بسیاری از فعالیت ها به صورت اتوماتیک انجام شود.

در این روش، کاربر با کمترین ورود و درصد خطا فعالیت های خود را انجام دهد چون به هر میزان کار کاربر را با آن ترکیب کنیم احتمال خطا، خستگی، حواس‌پرتی و ... را افزایش می‌دهیم. اما، هنگامی که بسیاری از این فعالیت های مربوط به سامانه های پدافندی به صورت اتوماتیک انجام شود آنگاه شاهد خواهیم بود که سرعت، دقت و خطای کمتری رخ می‌دهد و تابآوری سیستم افزایش پیدا می کند.

ما در حال فعالیت بر روی این موضوعات هستیم و شما مطمئن باشید اگر سامانه S-۴۰۰ وارد کشور شود به این موضوعات توجهی ندارد و پیچیدگی‌های بسیاری دارد. کار با آن به قدری پیچیده است که اگر کار با آن به دو نفر اپراتور نیاز داشته باشد ما باید به علت پیچیدگی های کار از ۴ یا ۵ نفر استفاده کنیم.

به خاطر دارم هنگامی که می خواستیم یکی از سامانه های پدافندی وارداتی استفاده کنیم، به طور استاندارد به ۲ اپراتور نیاز داشت. اما، به علت پیچیدگی ها و حجم بالای کار به ناچار باید از اپراتور استفاده می‌کردیم. چرا که حجم ماموریت‌هایی که کشور سازنده برای اپراتورهای آن سامانه پیش بینی کرده بود به قدری سنگین بود که باید از ۳ نفر استفاده می‌کردیم. هدف از این کار این بود که کار به قدری پیچیده شود که شما نتوانید آن را به خوبی انجام دهید و دقت سامانه کاهش پیدا کند.

به طور مثال، اگر قرار بود یک نفر مسئول TV و نفر دیگر مسئول ppi باشد، گاهی اوقات حجم کار به قدری بالا بود که فراموش می‌شد که برخی از آن‌ها را انجام بدهند.

آیا نمونه یا شاهدمثالی برای روشن‌شدن این موضوع دارید؟

امیر سرتیپ شهرام: یک خاطره برای شما بگویم ما یک سامانه داشتیم که وقتی شما همه کارهای مربوط به درگیری با هدف را انجام می دادید باید از دکمه‌ای به اسم آلرت استفاده می‌کردید که در یک بخش یک صدای بوق شنیده می شد و نفری که این صدا را می‌شنید باید یک سوئیچ را ON می کرد.

سیمیلاتوری که توسط سازنده به ما داده بودند همه بخش ها را داشت غیر از بخش کلید آلرت. یعنی اپراتور به فشردن این دکمه در مرحله عادت نمی‌کرد. هنگامی که شما این دکمه را می زدید و اپراتور این سوئیچ را روشن می‌کرد. یک دکمه روشن می‌شد که به دیگر اپراتور مسئول شلیک علامت می‌داد که دکمه آلرت روشن شده است و من هم بلافاصله موشک را شلیک می کردم. اهمیت این دکمه به حدی بود که اگر این دکمه روشن نمی‌شد من به عنوان اپراتور موشک را شلیک نمی کردم.

در سیمیلاتور این بخش وجود نداشت و تا بر روی هدف قفل می‌شد، اتوماتیک موشک به سوی آن شلیک می شد. در واقع، مهم ترین بخش این سامانه در سیمیلاتور آن وجود نداشت.

در یکی از درگیری‌ها در یونیت ۲، همه چیز انجام شده بود و اپراتور هم بر روی هدف قفل کرده بود. اما، مشاهده کردیم که هدف زده نشد. چرا که اپراتور عادت نکرده بود قبل از شلیک دکمه آلرت را فشار دهد. او چند بار دکمه فایر یا شلیک را زده بود ولی شلیک انجام نمی شد، هواپیمای متخاصم آمد و بمباران کرد.

ما پس از این عملیات همه فیلم ها و مستندات را چک کردیم و مشخص شد که اپراتور دکمه آلرت را نزده بود چون عادت نکرده بود که چنین کلیدی را فشار دهد. همین موضوع ما را واداشت تا سیمیلاتور بومی خودمان را طراحی کرده و بسازیم. این موضوع یک درس بزرگ برای ما دارد که هر میزان فعالیت برای اپراتورهای سامانه تسهیل شود آنگاه دقت و سرعت عمل واکنش در مقابله با اهداف متخاصم افزایش می یابد.

ما در سامانه باور ۳۷۳ چنین کاری را انجام دادیم و به عبارتی کار آسان را برای کاربر و اپراتور فراهم کردیم. تا اپراتور بتواند با کار آسان، کم حجم و روان فعالیت های مربوط به سامانه را انجام دهد.

باید بر این نکته تاکید کنم که نیروی پدافند هوایی هم به چنین سامانه ای نیاز دارد تا فعالیت های مربوط به یک سامانه پدافندی با کمترین دخالت عامل انسانی در حین عملیات بوجود آید.

کار با سامانه‌های مختلف مانند سامانه‌های پدافندی یا حتی خلبانی به آموزش با شبیه‌ساز نیاز دارد. آیا صنایع دفاعی شبیه‌ساز باور 373 را طراحی و تولید کرده است؟

امیر سرتیپ شهرام: بله، شبیه‌ساز سامانه باور ۳۷۳ تولید شده است. هنگامی که یک سامانه تولید می‌کنید برای آموزش اگر سیمیلاتور نداشته باشید آن‌گاه استهلاک سامانه بسیار افزایش پیدا می‌کند. به همین دلیل، شبیه‌ساز اولیه‌ای برای آموزش نحوه کار با سامانه باور ۳۷۳ تولید و در اختیار نیرو گذاشته شده است.

البته این شبیه‌ساز آموزش کار با باور 373 هنوز نهایی نشده است و علت آن هم، ما در مرحله دوم و سوم که در حال ارتقای باور ۳۷۳ هستیم نیاز داریم تا تغییراتی در سیمیلاتور آموزش کاربری این سامانه انجام دهیم. اما یکی از مقدمات و پیش نیاز های یک سامانه در چرخه عملیات یک نیرو داشتن سیمیلاتور است.

امروز برخی مانند آمریکایی‌ها و یا صهیونیست‌ها مدعی هستند با دارابودن تجهیزات و تسلیحات رادارگریز مانند جنگنده‌های F-35 می‌توانند به آسمان ایران اسلامی نفوذ کنند. آیا چنین ادعایی صحت دارد؟

امیر سرتیپ شهرام: احتمال این موضوع نزدیک به صفر است که جنگنده F-۳۵ با توجه به رادارگریزبودن آن، البته رادار گریز بودن این جنگنده در برخی باندها امکان ناپذیر است. ما می توانیم با برخی از رادارهای خود جنگنده های رادارگریز را کشف کنیم.

شایعه نفوذ جنگنده های F-۳۵ صهیونیست‌ها به آسمان ایران توسط نیروی پدافند هوایی ارتش تکذیب شد و بسیار بعید به نظر می‌رسد که اگر چنین اقدامی انجام نداده باشند سند یا مدرکی برای آن ارائه نکنند. ضمن اینکه به نظرم این گونه شایعات کاربرد رسانه‌ای و فضاسازی دارد و کاربرد امنیتی در آن‌ها لحاظ نشده باشد.

از نظر نظامی طرح چنین ادعایی توسط یک کشور کار درستی نیست. چرا که اگر کشور چنین کاری را انجام بدهد آن را اعلام نمی‌کند و از طرفی انجام آن ریسک بالایی هم دارد.

جنگنده F-35 با تمام ویژگی های مثبت، دارای ویژگی ها و نقاط ضعف هم هست و یک کشور حاضر نمی‌شود تا ابهت و هیمنه ای که برای چنین پرنده نسبتاً هوشمند ای که ایجاد کرده است را از بین ببرد و آن را بشکند. اگر یک درصد احتمال کشف برای این پرنده قائل شوند اگر چنین اتفاقی رخ می‌داد فاجعه بزرگی برای آن‌ها رقم می خورد. بنابراین، نه آن ها چنین ریسکی انجام می دهند و نه ما می پذیریم که این اتفاق رخ داده است.

قدرت کشف پرنده ها برای رادارها برای یک سطح مقطع مشخص به فاصله بستگی دارد. یعنی برای یک سطح مقطع مشخص امکان دارد که شما یک پهپاد را در ۳۰۰ کیلومتری نتوانید مشاهده کنید ولی می‌توانید آن را در ۱۰۰ کیلومتری مشاهده کنید. اما، یک بوئینگ را در فاصله ۳۰۰ کیلومتری با اولین بریف مشاهده کنید چون بستگی به نوع رادار و قدرت کشف آن دارد. بنابراین؛ سطح مقطع یک هزارم متر، یک صدم متر و یک دهم متر در باور ۳۷۳ برای فاصله های مختلف تعریف شده است.

به طور مثال، یک تهدید که سطح مقطع یک صدم متر دارد از محلی به ما نزدیک می شود که بتواند ما را پایش کرده و حرکت کند. یک پهپاد که از فاصله ۴۰۰ کیلومتری به سوی ما پرواز کند احتمال برگشت آن به مبدا با داشتن یک محموله تقریبا نزدیک به صفر است. بنابراین، چنین پرنده ای فقط می تواند یک پهپاد شناسایی باشد.

باید به این نکته اشاره کنم که ما باید نسبت به نوع تهدید و ماموریت تهدید، سامانه خود را طراحی کنیم.

باور برای این طراحی نشده است که یک پهپاد شناسایی با سطح مقطع یک دهم متر را در ۳۰۰ کیلومتری کشف کند، باید برای مقابله با آن به کارهای دیگری دست بزنیم. باور برای یک درگیری ارتفاع متوسط به بالای سنگین طراحی شده است. البته ما خودمان کار را برای این سامانه سخت کرده ایم و تهدیدات کوچک را به عنوان اهداف اصلی آن فرض می کنیم.

ما روزی بر روی پرنده اف ۲۷ قفل می کردیم و می گفتیم روی موتور راست این هواپیما قفل کنیم یا روی موتور چپ. ما روزی با استفاده از یک سامانه راداری و پدافندی خود به این قدرت رسیده بودیم که بر روی موتور راست یا چپ پرنده اف ۲۷ قفل کنیم.

هنگامی که قدرت یک سامانه افزایش می‌یابد، دقت نقطه زنی آن نیز رشد چشم‌گیری خواهد داشت و آنچه برای ما اهمیت دارد، دقت و قدرت نقطه زنی است.

هماهنگی خوبی میان صنعت دفاعی و نیروی پدافند هوایی ارتش وجود دارد

امیر از شما بسیار متشکرم که فرصتی در اختیار ما قراردادید تا بتوانیم درباره سامانه باور 373 با شما گفت‌وگو کنیم. اگر در پایان نکته‌ای دارید، بفرمائید.

امیر سرتیپ شهرام: خدا را شاکرم که با تمام سختی هایی که در صنعت و نیرو در دوران دفاع مقدس داشتیم این باور قلبی برای هر دو طیف به وجود آمد که باید در هر دو حوزه به خودکفایی برسیم.

امروز نفرات بسیار خبره و توانمند در نیروهای مسلح داریم، هنگامی که در صاایران بودم نفرات را از نیرو به اسم دعوت می‌کردیم تا صنعت را در حوزه عملیاتی آگاه‌تر کند. کما اینکه در حوزه صنعتی هم بسیار توانمند هستیم و نفرات ارزشی بسیاری در این حوزه فعالیت می کنند.

برخی اوقات افرادی می گفتند که یک فرد خبر را از نیرو به صنعت و وزارت دفاع بیاوریم تا در حوزه طراحی و تولید سامانه های دفاعی به ما کمک کند اما من مخالفت می‌کردم و می‌گفتم جای آن فرد در همان بخش است و باید در آنجا فعالیت کند چرا که آن بخش نیاز به تعالی و رشد دارد و باید با استفاده از چنین فردی به این جایگاه برسد.

مهم این است؛ گفته‌ها و نظرات افراد متخصص در نیرو توسط صنایع دفاعی پذیرفته می شود.

هنگامی که به یک کشور خارجی مراجعه می‌کنیم تا سامانه را خریداری کنیم؛ نه آن ها ما را قبول دارند و نه ما آنها را قبول داریم. با خود می‌گوییم که چگونه به سامانه ای برسیم که بتواند نیازهای ما را برآورده کند و به سخنان طرف مقابل با شک و تردید نگاه می‌کنیم. اما، هنگامی که سامانه مورد نیاز در داخل خود کشور تولید شود چنین اتفاقاتی رخ نمی دهد و همدلی صراحت و نزدیک شدن ذهن و دل طراح و سازنده با کاربر یک سامانه بسیار ارزشمند است که در داخل رخ می دهد.

شاهد هستیم پس از انجام موفقیت آمیز پروژه باور اعتماد ایجاد شده و خط ناباوری شکسته شده است. اگر امروز صنعت ادعا می‌کند که می‌تواند سامانه‌ی را با قابلیت های خاص طراحی و تولید کند آن‌گاه نیرو دیگر با ناباوری به آن نگاه نمی کند. چرا که غیر از سامانه باور توانسته بسیاری از پروژه های دیگر را هم طراحی و تولید کند و آن را در چرخه توان رزم قرار دهد.

صنعت دفاعی ما امروز به محصولاتی رسیده است که در چرخه توان رزم قرار گیرد یعنی نیرو بر روی آن حساب می‌کند و استفاده از یک سامانه می تواند مقدار مشخصی از تهدیدات را کاهش دهد که کار بسیار مهم نیست که توسط میان صنعت و نیرو شکل گرفته و رو به تعالی است.