بیم و امیدهای رسیدن به توافق هسته ای

گفت وگوهای هسته ای، وقفه های زیادی را به خود دیده و بارها با تهدید قطع مذاکره روبه رو شده و اکنون نیز چندان اطمینانی نیست که تازه ترین پیشنهاد، همان فصل پایانی این فرایند باشد اما مقام های آمریکایی و اروپایی می گویند که با گسترش مستمر برنامه هسته ای ایران، رشته صبرشان بسیار باریک شده است.

مقام های آمریکایی خوشبین نیستند که ایران آمادگی به عقب راندن برنامه هسته ای در برابر رهایی از تحریم هایی را داشته باشد که اقتصادش را تضعیف کرده اما برخی تحلیلگران می گویند که (دیدگاه های) دو طرف بیش از آنی که انتظار می رفت، به هم نزدیکتر شده است.

در یک چرخش قابل توجه، ایران از دو درخواست کلیدی خود چشم پوشید. یکی پافشاری بر حذف نام سپاه از فهرست تروریستی بود و دیگری پافشاری بر ارائه تضمین توسط دولت بایدن در این باره که رئیس جمهوری بعدی آمریکا، حتی به رغم پایبندی ایران به توافق، از آن خارج نخواهد شد، کاری که دونالد ترامپ در سال 2018 انجام داد. دو منبع ایرانی به نیویورک تایمز گفتند که ایرانی ها پذیرفتند که امکان ارائه چنین تضمین هایی وجود ندارد.

 جوزف سیرینسیونه (Joseph Cirincione) یک کارشناس سیاست هسته ای که مشاور نزدیک دولت باراک اوباما در جریان گفت وگوهای هسته ای بود، می گوید: "ما از وضعیتی که از ماه مه یعنی زمان تعلیق گفت وگوها داشتیم، به هم نزدیکتر شده ایم. جان کلام اینکه: این توافق می تواند انجام شود."

به رغم تهدیدها و واژه های خشن، به نظر می رسد که آمریکا و ایران در آستانه احیای توافق 2015 هستند هرچند برخی نقاط مهم اختلافی باقی مانده است. سیرینسیونه می گوید: "این سبکِ رفتاری آنهاست: گامی به سمت توافق بر می دارند اما در لحظه توافق می گویند "یک نکته دیگر هم هست."

علی واعظ، مدیر برنامه ایران در گروه بین المللی بحران، می گوید که "اشتباه ایران این است که نمی تواند بازرسان را از انجام کارشان دور کند. کاری که ایران باید بکند این است که یک بار برای همیشه، تکلیف پرونده های گذشته را روشن کند. طرف های گفت وگو، توانستند چندین مشکل را حل و فصل کنند که یک تحول مثبت است اما این واقعیت که تنها یک مورد اختلافی باقی مانده، نمی تواند تضمینی برای موفقیت باشد."

در ایران، بسیاری از تحلیلگران تردید دارند که یک توافق در دسترس باشد. دولت محافظه کار ایران، با شکاف های درونی روبه روست و جناح های تندروی آن به غرب اعتمادی ندارند. واگذاری امتیازات کلیدی هم با احتمالِ پاتَش (Backfire) سیاسی روبه روست. برخی نمایندگان محافظه کار مجلس هم گفته اند که باقی ماندن سپاه در فهرست تروریستی، قابل پذیرش نیست.

تحلیلگران می گویند اما اگر رهبر معظم انقلاب ایران، آیت الله علی خامنه ای، پیشنهاد کنونی غرب را رد کند، ایران احتمالا گفت وگوها را ترک نمی کند. برداشت ایران این است که اهرمی را علیه غرب که مایل به یک توافق است، دارد. این توافق می تواند نفت بیشتری را از ایران وارد چرخه اقتصاد جهانی کند که زیر فشار بهای بالای انرژی است. البته رهبر ایران هم خواهان برداشته شدن تحریم های خفه کننده است.

علی واعظ می گوید: اگر این تلاش برای رسیدن به توافق نهایی، شکست بخورد، غرب ناچار است به جایگزین های محدودتر رو آورد. "در آن صورت آنها احتمالا در جستجوی گزینه های جایگزینی همچون یک توافق میانی بر می آیند که در پس زمینه "سیر تشدید تحریم ها در برابر سانتریفیوژها" انجام می شود."

منبع: دیپلماسی ایرانی