سایه بحران اوکراین بر مذاکرات هسته ای ایران

القدس العربی در مطلبی به قلم مدى الفاتح نوشت: حوادث اوکراین در صدر اخبار این روزها قرار دارد و توجه تمام جهان را به خود جلب کرده است. به موازات بحران اوکراین، یک پرونده بسیار مهم دیگر وجود دارد دارد که به آرامی در حال حرکت است، پرونده مذاکره هسته ای با ایران. نتیجه این گفتگوها، نه تنها سرنوشت توافق هسته ای، که سرنوشت تمام منطقه را مشخص می کند، منطقه ای که به نظر می رسد تا کنون آماده قبول ایرانِ هسته ای نبوده است.

در ادامه این مطلب آمده است: برای فهم تاثیر و تاثر بحران اوکراین و مذاکرات هسته ای، لازم است به این مساله اشاره کنیم که روسیه از امضا کنندگان توافق اول است، همانطور که بخشی از مذاکرات فعلی برای احیای توافق محسوب می شود. اما این تنها مساله نیست، چرا که یکی از راه حل های پیشنهادی، ذخیره شدن مواد لازم برای صنعت هسته ای، در روسیه بوده است، اما امروز، این راه حل در محل تردید قرار گرفته است، به این دلیل که شرکای دیروز که از روسیه می خواستند برای نرم کردن موضع دوستان ایرانی اش وارد میدان شود، امروز با آن درگیرند و وارد نبرد رسانه ای با آن شده اند. علاوه بر این، دولتهای غربی تحریمهای شدید و بی سابقه ای را متوجه روسیه کرده اند. از سوی دیگر، تهدیدی که روسیه در مورد حمله به اروپا دارد، باعث شده است تا دولتهای غربی اراده کمتری برای فشار بر ایران داشته باشند، چرا که این کشور ظرفیت تبدیل شدن به جایگزین مناسبی برای منابع انرژی روسیه را دارد و همین امر، نقطه ضعف اساسی محور غربی است که در جبهه اوکراین صف ارایی کرده اند.

در حالی که پیش از این، ایران از رفع کامل تحریمها پیش از احیای توافق صحبت می کرد و می دانست تحقق این خواسته اش دشوار است، اما تحولات اخیر، موجب شد تا خواسته ایران مورد بررسی غربی ها قرار گیرد، چرا که قواعد بازی و موازین قوا به شکل غیر منتظره ای تغییر یافته است.

در دوره گذشته، دولتهای غربی نگران بودند که ایران را به طور کامل شریک شبکه تجارت جهانی کنند، به این دلیل که این اقدام موجب آزادی ایران در تجارت سلاح هم می شد و این امر، نگرانی طرفهایی را به دنبال داشت که دغدغه توسعه عملیات نظامی خارجی ایران در عراق، یمن و سوریه را دارند.

با در نظر گرفتن تحولات جغرافیایی سیاسی فعلی، تحلیلگران معتقدند دولتهای غربی از نگرانی دولتهای منطقه چشم پوشی می کنند، چرا که تهدیداتی را مد نظر قرار می دهند که نسبت به اقدامات نظامی ایران در منطقه، تاثیر بسیار بیشتر و مهمتری بر استقرار جهانی دارد.

در این باره، یک نقطه اختلاف اساسی بین دولتهای اروپایی و هم پیمانان منطقه ای آنها وجود دارد و آنچه را غربی ها تجاوزهای محدودی می دانند، دولتهایی مثل عربستان سعودی و امارات یک تهدید اساسی برای امنیت و استقرار خود به شمار می آورند.

واقعیت آن است که غرب از ابتدا در پرونده ایران قاطعانه رفتار نکرد، همانطور که حمایت خود از توافق را ادامه داده و تلاش کرد تا نقش واسطه را بین ایرانی ها و آمریکایی ها ایفا نموده و دیدگاههای دو طرف را به یکدیگر نزدیک کنند.

جنگ اوکراین، تنها باعث شد آمریکایی ها به دنبال مقابله با توسعه نفوذ روسیه باشند و اروپایی ها تمایل بیشتری برای موفقیت توافق هسته ای و خروج از تنگنای فعلی شان داشته باشند، تنگنایی که رکود اقتصادی را برایشان به ارمغان می آورد.

یافتن جایگزینی برای گاز و نفت روسیه، در حال حاضر به هدف استراتژیک دولتهای غربی تبدیل شده است که اقتصاد آنها به شدت به آن متکی است. از آنجا که این امر برای کشورهای اروپایی اولویت دارد، ایران که غنی از منابع نفت و گاز است، می تواند جایگزین خوبی برای روسیه باشد، که البته مادامی که توافق هسته ای احیا نشود، امکان استفاده از این جایگزین وجود ندارد. بحران اوکراین همچنین نشان داد که منافع روسیه و ایران با یکدیگر در تعارض است، دو دولتی که طی دو دهه قبل، هماهنگی زیادی با یکدیگر داشتند و در شرایطی که ایران هدف تحریمهای آمریکا قرار گرفت، روسیه در حال تلاش برای خروج از عزلتی بود که قرنها با آن دست و پنجه نرم می کرد. در ادامه، روسیه تلاش کرد در مذاکرات مربوط به احیای توافق هسته ای نقشی اساسی را ایفا کند، تا در نهایت این توافق به زیان منافع آن نباشد یا موجب سوق پیدا کردن ایران به سمت طرف غربی نشود، بر همین مبنا می توانیم خواسته روسها در مورد تعهدی برای تضمین آزادی تجارت با ایران صرفنظر از تحریمها را دریابیم.

تا امروز، روسیه بر این خواسته اش اصرار دارد و امضای توافق در گرو پذیرش این خواسته روسیه قرار دارد، این اصرار نه تنها باعث عصبانیت غربی ها شده، خشم ایران را نیز به دنبال داشته است، چرا که این کشور نیاز مبرمی به رفع تحریمها دارد. گذشته از این، لجاجت روسها می تواند موجب عصبانیت چینی ها نیز بشود، که توافقهای مشارکت اقتصادی زیادی با ایران دارند و در صورت احیای توافق، میلیاردها دلار به سمت چین سرازیر می شود.

صحبت از احیای غیر مشروط توافق هسته ای، طرف دیگری را نیز نگران می کند که همان رژیم صهیونیستی است، چرا که اسرائیل معنای فعالیت هسته ای بی قید و شرط ایران را می داند. فرضیه نگران کننده برای اسرائیل آن است که قرار دادن موضوع ایران بعنوان یک موضوع درجه دوم از حیث اهمیت، به نسبت بحران اوکراین و تاثیر گرفتن مذاکرات از این بحران، به این معناست که ایران از فرصت موجود برای رسیدن به ساخت بمب هسته ای استفاده کند. در چنین فضای متشنجی گزینه اسرائیلی ها وارد آوردن ضربه ای به ایران با هدف پایان دادن به فعالیتهای هسته ای آن است.

مترجم: مریم نصرالهی