سنگ بنای طرح صیانت کج است

ابتدای مجلس یازدهم بود که طرح "حمایت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی " کلید خورد، طرحی که در افکار عمومی به‌عنوان «طرح صیانت»، شناخته می‌شود و از همان ابتدا با انتقادهای گسترده، کارشناسان، فعالان مجازی و حتی مردم عادی مواجه شد، زیرا محتوای طرح را ورود به حریم شخصی افراد و محدود کردن دسترسی به فضای مجازی از طریق قانونی کردن فیلترینگ می‌دانستند. اما نهایتاً، این طرح به کمیسیون فرهنگی رفت و در اقدامی کم‌سابقه، مشمول اصل 85 قانون اساسی تعریف شد، اقدامی که انگیزه مخالفان را افزایش داد زیرا معتقد بودند اتخاذ چنین تصمیمی با هدف پنهان‌کاری و گریز از نقد و نظارت افکارعمومی انجام شده است. مدافعان طرح، پارها اطمینان داده‌اند که هدفشان، محدود کردن دسترسی مردم به فضای مجازی و فیلترینگ نیست و محتوای کارشناسی طرح بر جوسازی‌ها غلبه و مردم را راضی خواهد کرد. در این میان، انتشار نامه مرکز پژوهش‌های مجلس به رئیس کمیسیون ویژه بررسی طرح صیانت، بار دیگر، نگرانی عمومی را افزایش داد. این مرکز ضمن بررسی کارشناسی طرح درباره ایرادهای متعدد آن مانند نقض قانون اساسی و افزایش شکاف مردم و حاکمیت و تقویت انگیزه مهاجرت هشدار داده است.

اما  واقعیت ماجرا چیست؟ آیا این طرح تصویب خواهد شد یا دچار اصلاحات نسبی یا جزئی می‌شود؟ اصلاحاتی که اگر نمایندگان به آن اهتمام ورزند، نیازبه رأی حداقل دو سوم از اعضای کمیسیون را دارد.

یک عضو کمیسیون مشترک طرح حمایت از حقوق کاربران در فضای مجازی در گفت‌وگو با خبرآنلاین با بیان اینکه از ماه‌ها قبل این ایرادات و اشکالات را گوشزد کرده بودیم گفت: متأسفانه، سنگ بنای اولیه طرح صیانت، سلیقه‌ای و متکی به تفکری خاص بنا نهاده شده بود و کارشناسی نبوده و سنگ بنای آن کج است. غلامرضا نوری قزلجه ادامه داد: شالوده ابتدایی طرح، خارج از مجلس ریخته شده بود و ایراد و اشکالات فراوان آن از ابتدا هم مشخص بود و خوشبختانه اکنون، مرکز پژوهش‌های مجلس نواقص و کاستی‌های آن را اعلام کرده و علاوه بر انتقادهای رایج به مواردی کمتر دیده‌ شده یا دیده نشده هم اشاره کرده و در نتیجه، حجم اشکالات و ایرادها هم بالاتر رفته است، بنابراین، آلان، اصلاح طرح به ضرورت اجتناب‌ناپذیر تبدیل شده که گریزی از آن نیست.

ورود به اصل 85 با یک رأی

این نماینده مجلس یازدهم در مورد چرایی علنی نبودن بررسی این طرح گفت: از ابتدا، موافق طرح علنی آن در مجلس بودم، بررسی این طرح با اختلاف رأی جزئی و فقط با یک رأی بیشتر به اصل 85 رفت. درواقع، نظر مجلس درباره این که طرح در صحن علنی و شفاف بررسی شود یا شامل اصل 85 شده و در کمیسیون مشترکی بررسی شود، برابر و تقریباً نصف به نصف بود.

وی با تأکید مجدد بر ضرورت بررسی علنی طرح در صحن مجلس، افزود: البته ما سعی کردیم در تدوین آیین‌نامه کمیسیون مشترک موادی را بگنجانیم که این بررسی در کمیسیون مشترک هم به‌صورت پخش علنی و با حضور رسانه‌ها انجام گیرد که این اتفاق هم افتاد و شاید همین‌ها مؤثر بودند که بالاخره جنبه‌های منفی قضیه یک مقدار رو شود و سرانجام هم طرح برای بررسی کارشناسی و دقیق‌تر به مرکز پژوهش‌های مجلس برگشت داده شد که اخیراً نتایج بررسی و اعلام نظر این مرکز هم منتشر شد.

احتمال رد کلیات در کمیسیون

نوری قزجله گفت: قانونا، اصلاحات در همان کمیسیون مشترک اتفاق خواهد افتاد که از تارنمای خانه ملت پخش مستقیم می‌شود و خبرنگاران نیز حضور دارند. وی با تأکید براینکه رفع این ایرادها و اشکالات واردشده به طرح از سوی مرکز پژوهش‌ها، نیازمند فرصت کافی است، افزود: اگر اصلاحات لازم انجام نشود و اشکالات با همین کم و کیف باقی بمانند، بعید نیست که کلیات طرح صیانت در کمیسیون رد می‌شود.

استفاده از نظر کارشناسان

این عضو کمیسیون مشترک طرح صیانت، یادآور شد: بنا داریم از کارشناسان، دانشگاهیان، صاحب‌نظران و فعالان این حوزه و تشکل‌ها در کنار نظرات نمایندگان استفاده کنیم، همچنین باید از همه ظرفیت‌های موجود قانونی و آیین‌نامه داخلی مجلس هم استفاده شود، زیرا اهمیت و دربرگیری این قانون بسیار زیاد است.

نوری قزجله با بیان اینکه دیگر نگاه‌ها به موضوع فضای مجازی یک نگاه فانتزی یا لاکچری نیست، گفت: فضای مجازی، اکنون، نقش مهمی در زندگی و کسب‌وکار مردم دارد، به‌ویژه، آلان اقشار پایین‌دست جامعه، با هدف کسب‌وکار و تأمین معیشت، حضور روزانه و فعالی در فضای مجازی دارند.

به گفته وی، موضوع فضای مجازی به نحوی با حقوق اساسی مردم و گردش آزاد اطلاعات هم در جامعه گره خورده است. بنابراین، قانون مجلس نمی‌تواند خیلی هول هولکی و با عجله به تصویب برسد.

این نماینده مجلس، وجوه مختلف فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و فنی این قانون را یادآور شد و گفت: باید ببینیم که ما اصلاً چگونه با موضوعات فنی مواجه شویم تا تجربه‌های تلخ گذشته و فرجام ناخوشایند قوانین ناکام مقابله با ویدئو و ماهواره تکرار نشود. نوری قزجله ادامه داد: باید یک مسیر منطقی و درستی را در پیش بگیریم تا بتوانیم قانون خوب و منطبق با واقعیت‌ها را برای کشور وضع کنیم. وی بازه زمانی چندماهه‌ای را برای انجام بررسی‌های کارشناسی کافی درباره طرح صیانت و رفع ایرادات آن پیش‌بینی کرد و گفت: یقین دارم اعضای محترم کمیسیون هم به اشکالات کارشناسی که مرکز پژوهش‌ها مطرح کرده، توجه و تأمل خواهند کرد و به‌احتمال‌قوی با محتوای فعلی در کمیسیون رد می‌شود.