گستاخی دولت دست‌نشانده علی‌اف به ایران
آذربایجان در اشغال ترکیه و علی‌اف دست‌نشانده اردوغان!
اسلام ذوالقدرپور در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: سخنان و مواضع دولت دست نشانده و تحت اشغال جمهوری آذربایجان علیه ایران که در راستای دستورات و منافع دیکته شده دولت ترکیه است را نباید یک موضع مستقل از سوی یک بازیگر بین‌المللی محسوب کرد، زیرا آنچه از سوی مسئولین جمهوری آذربایجان اِشغالی و حتی شخص الهام علی‌اف طرح شده، مواضع و سیاست‌های دولت اردوغان در ادامه فرآیند قدرت‌طلبی و گسترش‌گرایی جغرافیایی است.
در جهان بیکران سیاستگذاری عمومی است که برخی ساختارها یا بازیگران اصلی سیاستگذاری به محل رشد سیاستگذاران و کارگزارانی بدل می‌شوند که تنها به دنبال حفظ قدرت شخصی و ادامه استبداد و دیکتاتوری خود در مناسبات و معادلات قدرت هستند. در چنین فضایی است که برخی سیاستگذاران یا کارگزاران سیاستگذاری خود را درگیر الگویی از سیاستگذاری می‌کنند که نظام و حکمرانی آنان به "دولت دست نشانده" بدل می‌شود! این الگوی سیاستگذاری توسط شخص سیاستگذار ارشد یا حاکم مطلق دولت پیگیری شده، سیاست‌ها و ابزارهای موجود در یک کشور و سیاستگذاری عمومی حتی استقلال، عزت و تمامیت ارضی آن نیز در اختیار و خدمت یک دولت بیگانه و در راستای تأمین منافع راهبردی آن دولت خارجی قرار می‌گیرد.
دولت دست نشانده الگویی از سیاستگذاری و حکمرانی است که تنها بر حفظ قدرت و حاکمیت سیاستگذار ارشد یا رهبر دولت دست‌نشانده ناتوان و ضعیفی استوار است که برای پوشش ضعف و ناتوانی خود در داخل کشور و نظام جهانی به یک یا چند قدرت منطقه‌ای و جهانی متوسل می شود، استقلال و عزت خویش و کشورش را قربانی تمنای قدرت طلبی خود می‌کند. الگوی دولت و سیاستگذار دست‌نشانده را می‌توان در درازای تاریخی به خوبی مشاهده کرد. اکنون در عصر پسامدرن نیز برخی دولت‌های به‌نظر مستقل جهان را می‌توان در قالب الگوی دولت دست‌نشانده قرار داد که ماهیت آنان چیزی فراتر از دولت دست‌نشانده نیست. یکی از این الگوهای دولت‌های دست نشانده را می‌توان دولت جمهوری آذربایجان به ریاست الهام علی‌اف دانست که به شدت در الگوی سیاستگذاری دست نشانده قرار گرفته و ابزار قدرت‌نمایی برخی قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی مانند ایالات متحده آمریکا، اسرائیل و ترکیه شده است. دولت علی اف در جمهوری آذربایجان را می‌توان دولت دست‌نشانده‌ای دانست که استقلال، عزت و بلکه تمامیت ارضی خود را به دولت‌های بیگانه به‌خصوص دولت ترکیه واگذار کرده و اکنون تحت تصرف و اشغال دولت اردوغان در ترکیه قرار گرفته است.
گستاخی‌های اخیر دولت جمهوری آذربایجان و شخص الهام علی‌اف دیکتاتور دست‌نشانده اردوغان در این کشور علیه ایران را می‌توان در چارچوب الگوی دولت دست‌نشانده و در چند محور مورد بررسی قرار داد:
یکم - دیکتاتوری و توهم برتری قدرت علی‌اف: دولت جمهوری آذربایجان که نمونه‌ای از نظام‌های سرکوبگر و استبدادی در آسیای جنوب غربی است، با واگذاری بخش عمده‌ای از منابع اقتصادی و سیاسی خود به بیگانیگان ازجمله آمریکا، اسرائیل و ترکیه طی دو دهه اخیر به درجه‌ای از رشد اقتصادی نفتی رسیده است که خود را قدرت منطقه‌ای تصور می‌کند!
دولت الهام علی اف که از سرکوبگرترین حکمرانی‌های منطقه است و خود حکومت را از پدرش حیدر علی اف به ارث برده و اکنون همسرش را نیز به عنوان معاون اول و جانشین خویش معرفی کرده است را می‌توان نمادی از حکمرانی کمونیستی استالینی در عصر کنونی قلمداد کرد که از توهم رهبری و هدایت تمام شهروندان آذری زبان در منطقه علیه ایران رنج می‌برد.1
حکومت دیکتاتوری 50 ساله خاندان علی اف و دیکتاتوری 20 ساله الهام علی‌اف که بر وابستگی شدید به بیگانگان استوار بوده و بقای خویش را مدیون حمایت خارجی آمریکا و ترکیه است، در نقش یک دولت دست‌نشانده به عنوان کارگزار سیاست‌های آمریکا و ترکیه ایفای نقش کرده و ابزاری برای سیاستگذاری منطقه‌ای علیه قدرت‌های بزرگ مانند ایران و روسیه شده است.
دولت علی‌اف که بدون کمک و یاری نظامی اسرائیل و ترکیه حتی قادر به حفظ تمامیت ارضی خود نیز نیست به توهم قدرت و برتری دچار شده و باکو را میزبان گروه‌های تجزیه طلب علیه ایران و ... کرده است.
دیکتاتوری 50 ساله و موروثی خاندان علی اف که با رانت نفت و دلارهای نفتی رشوه داده شده به برخی کشورهای خارجی و حتی خریدن مشروعیت دروغین در رسانه‌های بین‌المللی همراه بوده است2، سبب شده تا این حکمرانی استبدادی برای برخی قوم‌گرایان منطقه به‌خصوص اردوغان در ترکیه به یک کانون تنش‌آفرینی ایدئولوژیک پان ترکسیم که البته در تضاد کامل با هویت آذربایجان و آذری است بدل شده و از شهروندان آذربایجان برای بقای دیکتاتوری علی اف و قدرت‌طلبی اردوغان سوءاستفاده شود.
بر اساس مؤلفه‌ها و جلوه‌های سیاستگذاری عمومی، به صراحت می توان گفت؛ جمهوری آذربایجان دیگر مستقل نیست و بخشی از کشور ترکیه و دولت اردوغان شده است. ادعای اخیر الهام علی‌اف علیه ایران و ادعای رهبری و سخنگویی تمام آذری‌زبان‌های جهان را نیز می‌توان یک توهم مضحک دانست که آن را از رجب طیب اردوغان کسب کرده است.
دوم - وابستگی و خودفروشی به اردوغان: دولت آذربایجان طی یک دهه اخیر نشان داه که نه‌تنها خریدار تسلیحات نظامی و توان نظامیان ترکیه است، بلکه خود فروشنده استقلال، شرف و عزت آذربایجان سرافراز به ترکیه نیز بوده است!
دولت الهام علی اف به بهانه مقابله با ارمنستان و آزادسازی قره‌باغ از تصرف ارمنستان، تمام تاریخ، استقلال و شرف جمهوری آذربایجان و شهروندان آن‌را به دولت اردوغان پیشکش کرده تا نیت و هدف اصلی که همان حفظ و ادامه بقای دولت دیکتاتوری خاندان علی اف است را تضمین کند.
دولت دست‌نشانده الهام علی‌اف چنان در خدمت منافع، نیات و اهداف دولت اردوغان در ترکیه قرار گرفته است که علی‌اف نیز به یک مشاور و فرماندار دست‌نشانده اردوغان در آذربایجان شباهت دارد تا یک رئیس جمهوری مستقل.
الهام علی‌اف که در اوج بیچارگی، ذلت و دست‌نشاندگی در خدمت دستورات و منافع اردوغان و ترکیه قرار گرفته و به گستاخی علیه ایران می‌پردازد، فراموش کرده که مصداقی از این سحنان نیکولو ماکیاولی در کتاب "شهریار" است که می‌گوید: «هر که اسباب قدرتمندی دیگری را فراهم کند، اسباب بیچارگی خود را فراهم آورده است.»3
دولت آذربایجان به چنان درجه‌ای از دولت دست‌نشانده رسیده ایت که زندگی انگلی در حاشیه دولت اردوغان را برای خود یک افتخار و تنها راه ادامه زندگی خود می‌داند. وابستگی و خودفروشی دولت علی‌اف به دولت ترکیه بسیار فراتر از سخنان اخیر ایشان در مصاحبه با خبرگزاری آناتولی ترکیه بوده و جلوه‌ای از سیاستگذاری تنش‌آفرین و قدرت‌طلبانه اردوغان در منطقه است که از زبان الهام علی‌اف دست‌نشانده ترکیه در آذربایجان طرح شده است.
سوم - ضعف دیپلماتیک ایران به‌خصوص سفیر ایران در آذربایجان: نظام جمهوری اسلامی ایران با وجود سیاست منطقی حمایت از تمایمت ارضی جمهوری آذربایجان به‌خصوص تأکید بر آزادسازی منطقه قره‌باغ از اشغال ارمنستان، اما در تعامل با دولت علی‌اف در سیاست مماشات افراطی فرو رفته است.
مماشات سیاستگذاران ایرانی به‌خصوص وزارت امور خاجه ایران در مقابل گستاخی‌ها و توهین‌های گذشته برخی مسئولین دولت یا وابستگان علی‌اف به ایران سبب شده است تا اکنون شخص الهام علی‌اف دیکتاتور دست‌نشانده دولت اردوغان، علیه ایران پرخاشگری کرده و حتی به تهدید ایران بپردازد!
سیاست مماشات ایران با دولت علی‌اف به‌خصوص سکوت و سستی مواضع سفیر ایران در باکو در پاسخگویی صریح و لازم به گستاخی‌های گذشته مسئولین آذربایجانی در نهایت به جایی رسیده است که علی‌اف دست‌نشانده ترکیه نیز به تهدید و گستاخی علیه ایران زبان باز کند.
*
دولت دست‌نشانده به عنوان یک الگوی مشهور در نظام جهانی همواره وجود داشته و بسیاری از دولت‌های مدعی استقلال و برتری جهانی در واقع تنها یک دولت دست‌نشانده یا مزدور بوده و مجری سیاستگذاری ذلت‌پذیری خارجی برای حفظ و بقای حکمرانی دیکتاتوری و استبدادی خود بوده‌اند.
دولت دست‌نشانه علی‌اف در جمهوری آذربایجان طی دو دهه اخیر را می‌توان نمونه بارز یک حکمرانی استبدادی و دیکتاتوری دست‌نشانده در عصر کنونی قلمداد کرد که عزت، شرف و استقلال آذربایجان را به دولت ترکیه پیشکش کرده تا به دیکتاتوری خود ادامه دهد.
وضعیت حکمرانی دولت آذربایجان طی چند سال گذشته چنان آشفته و مبهم بوده است که گویا جمهوری آذربایجان جایزه ترکیه و اسرائیل در رقابت قدرت‌های منطقه‌ای بوده و جمهوری آذربایجان به اشغال و تصرف ترکیه درآمده و یک استان جدید ترکیه شده است!
**
سخنان و مواضع دولت دست نشانده و تحت اشغال جمهوری آذربایجان علیه ایران که در راستای دستورات و منافع دیکته شده دولت ترکیه است را نباید یک موضع مستقل از سوی یک بازیگر بین‌المللی محسوب کرد، زیرا آنچه از سوی مسئولین جمهوری آذربایجان اِشغالی و حتی شخص الهام علی‌اف طرح شده، مواضع و سیاست‌های دولت اردوغان در ادامه فرآیند قدرت‌طلبی و گسترش‌گرایی جغرافیایی است.
با توجه به سیاست تقابلی و تهدیدآمیز دولت علی‌اف علیه ایران و احتمال سرایت چنین رویکردی به سایر دولت‌های شمالی ایران که درگیر ایدئولوژی قومی اردوغان هستند، سیاست مماشات ایران با دولت دست نشانده علی اف در نهایت سبب بروز بسیاری مشکلات و تنش‌ها برای ایران خواهد شد.
سیاستگذاران ارشد ایرانی علاوه بر پاسخگویی به پرخاشگری و گستاخی مکرر الهام علی‌اف و سایر مسئولین جمهوری آذربایجان، لازم است تا سیاست خارجی ایران در آسیای میانه و قفقاز بزرگ را مورد بازبینی و اصلاح قرار داده و سیاست مماشات در مقابل دولت‌های دست‌نشانده و گستاخ این منطقه را کنار گذاشته و اعمال قدرت منطقه‌ای ایران را در دستورکار سیاستگذاری خارجی خود قرار دهند.
منابع:
1- خبرگزاری آناتولی. 5 مهر 1400. به آدرس: https://www.aa.com.tr/fa/2376126
2- هفته‌نامه جورجین جورنال. 2 بهمن 1393. به آدرس: https://georgianjournal.ge/blogs/29418-azerbaijan-is-a-dictatorship-getting-real-about-azerbaijani-autocracy.html
3- ماکیاولی، نیکولو. شهریار. ترجمه داریوش آشوری. تهران. آگاه. 1389. چاپ سوم. ص 69
دیدگاه تان را بنویسید