چرا دستان ترامپ بسته بود؟

سرانجام دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا در یک سخنرانی جنجالی، ایران را به عدم پایبندی نسبت به توافق هسته ای متهم کرد و وزارت خزانه داری و کنگره را مامور کرد تا در خصوص برطرفکردن نواقص توافق هسته ای! با ایران همکاری کنند.

ترامپ در این خصوص عنوان کرد: ایران چندین نقض در خصوص توافق داشته است. به عنوان مثال حجم مواد غنی شده آنها از حد مشخص شده فراتر رفته است. تحریم‌های جدیدی علیه ایران وضع خواهیم کرد تا حمایت خود را از تروریسم متوقف کنند. ما همه مسیرهای دستیابی به سلاح هسته‌ای را برای رژیم ایران مسدود خواهیم کرد.

در خصوص اظهارات اخیر ترامپ نکاتی وجود دارد که لازم است نسبت به آنها توجه داشته باشیم: نخست اینکه؛ ترامپ به لحاظ حقوقی و فنی نتوانست ادعایی در خصوص نقض توافق هسته ای از سوی ایران مطرح کند. هشت گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی در تایید فعالیتهای هسته ای ایران (مطابق برجام)، قدرت مانور حقوقی رئیس جمهور آمریکا را در این خصوص کاهش داده بود و حتی ادعای وی در خصوص افزایش حجم مواد غنی شده از سوی ایران، انطباقی با گزارشهای آژانس بین المللی انرژی اتمی نداشت.

طی هفته های گذشته، افرادی مانند رکس تیلرسون وزیر امو خارجه ایالات متحده آمریکا بارها به ترامپ هشدار دادند که وی برای متهم کردن ایران نسبت به نقض برجام، نیاز به شواهد حقوقی کافی دارد، در حالی که چنین شواهدی وجود نداشته و ندارد! با این حال ترامپ به تحریک لابی آیپک و افراد تندروی داخل دولت خود نظیر نیکی هیلی نماینده ایالات متحده در سازمان ملل متحد، بر مشی تقابلی خود در این خصوص اصرار ورزید.

نکته دوم اینکه؛ ترامپ در حالی سخنان خود در قبال برجام را مطرح کرد که در میان مقامات آمریکایی و حتی در اردوگاه جمهوریخواهان، بر سر تلاش رئیس جمهور آمریکا در خصوص نحوه مواجهه با توافق هسته ای اختلاف نظر وجود دارد. این اختلاف نظرها به اندازه ای بود که ترامپ در بخشی از سخنانش کنگره را در خصوص عواقب عدم همکاری بر سر برطرف کردن نقایص برجام تهدید کرد!

بدون شک در شرایطی که مشاور امنیت ملی و وزرای دفاع و خارجه آمریکا موافق راهبرد ترامپ در تقابل با برجام نیستند، نمی توان از سناتورهای آمریکایی و متعاقبا اعضای مجلس نمایندگان این کشور انتظار داشت تا در این خصوص دچار سردرگمی نشوند! جدالهای اخیر ترامپ با سناتور جمهویخواه باب کورکر مسئول کمیته روابط خارجی سنای آمریکا طی هفته های اخیر موید همین مسئله است.

نکته سوم اینکه؛ رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا که در جریان برگزاری نشست اخیر سازمان ملل متحد در نیویورک عملا نتوانست به اهداف خود در خصوص متقاعد ساختن شرکای واشنگتن جهت تغییر برجام دست پیدا کند، در سخنان اخیر خود به عملا به مقامات اروپایی در این خصوص هشدار داده است. هشدار ترامپ مبنی بر خروج یکجانبه از توافق هسته ای در همین راستا قابل تحلیل و ارزیابی است.

اگرچه برخی شرکای اروپایی واشنگتن در خصوص مذاکره مجدد درخصوص برجام چراغ سبزهای کمرنگی را به ترامپ نشان داده اند، اما وی همچنان به اصلی ترین هدف خود که همراهی مطلق تروییکای اروپایی با وی در خصوص اصلاح برجام می باشد دست پیدا نکرده است.

نکته چهارم اینکه؛ خشم، عصبانیت و فقدان گزاره های اقناعی و حقوقی در سخنان ترامپ کاملا مشهود بود. وی همان سخنان پیش پا افتاده سایر مقامات آمریکایی را در قبال ایران تکرار کرد. جنس سخنان ترامپ در قبال توافق هسته ای بیشتر رسانه ای و تبلیغاتی بود و جنبه ای راهبردی نداشت.

خشم، محور اصلی سخنان ترامپ در تقابل با جمهوری اسلامی ایران و برجام بود. خشم ترامپ از ایران، خشم ترامپ از کنگره، خشم ترامپ از متحدان اروپایی آمریکا و حتی خشم نهفته او از وزرای امورخارجه و دفاعش، جملگی بر سخنرانی اخیر رئیس جمهور ناتوان و منفور آمریکا سایه افکنده بود.

بدیهی است که هر گونه اقدام ایالات متحده آمریکا، اعم از کنگره و کاخ سفید و وزارت خزانه داری این کشور در دفرمه کردن برجام، به مثابه خروج واشنگتن از توافق هسته ای خواهد بود. موضوعی که حق اقدام متقابل را برای جمهوری اسلامی ایران محفوظ نگاه خواهد داشت.