پیوند ناگسستی تهران - بغداد/ ساختار سیاسی جدید عراق به چه سمتی حرکت خواهد کرد؟
جعفر قنادباشی
ماه‌ها پس از انتخابات پارلمانی عراق (22 اردیبهشت) آن‌گونه که پیش‌بینی می‌شد انتخاب سه پست اصلی با بگومگوها و کشمکش‌های زیاد میان گروه‌ها و جریان‌های سیاسی عراق همراه شد و از هر سه طیف قدرت شیعیان، کردها و اهل سنت، در این هرم و مثلث حضور پیدا کردند. درواقع عادل عبدالمهدی به عنوان نخست‌وزیر، برهم صالح به عنوان رئیس‌جمهور و محمد الحلبوسی به عنوان رئیس پارلمان این کشور انتخاب شدند.
لذا در حال حاضر عراق در مقایسه با سال‌های گذشته در بهترین شرایط برای شروع یک دوره بسیار مثبت قرار گرفته است. نگاهی به مجموعه موانع بر سر راه مردم عراق طی ماه‌های اخیر و همچنین مروری بر فهرست خطراتی که در این فاصله عراق را تهدید می‌کرد، این واقعیت را مشخص خواهد ساخت که مردم عراق به چه موفقیت‌های بزرگی نائل شده‌اند. با توجه به مشکلات و موانعی که بر سر راه برگزاری انتخابات پارلمانی این کشور شاهد بودیم، مجموعه کوشش‌هایی که ارتجاع منطقه و دولت‌های غربی برای از میان بردن نتایج انتخابات اخیر انجام دادند و همچنین کوشش‌های فراوانی که برای جلوگیری از انتخاب رئیس‌جمهور، نخست‌وزیر و تشکیل پارلمان به کار گرفتند، به عقیده بسیاری از کارشناسان عبور از این مرحله غیرممکن بود.
به هر جهت احزاب و گروه‌های سیاسی عراق با هوشمندی و درایت موفق شدند تا ترتیبات موثری در تشکیل فراکسیون‌های پارلمانی به کار گیرند و بر اساس آن زمینه را برای انتخاب مناسب‌ترین افراد در راس قوه مقننه و مجریه فراهم کنند. افرادی که با برخورداری از ویژگی‌های لازم نقش موثری را نه‌تنها در عرصه پیشبرد اهداف داخلی، بلکه در عرصه تثبیت موقعیت منطقه‌ای عراق و ارتقای این موقعیت ایفا می‌کنند.
چنانچه گفته می‌شود برهم صالح رئیس‌جمهور، عادل عبدالمهدی نخست‌وزیر و محمد الحلبوسی، رئیس پارلمان باتوجه به گرایشات و همچنین سوابقی که دارند در عرصه سیاست خارجی عراق اقدامات بسیار موثری را صورت خواهند داد و آنچه را که طی یک ماه گذشته به تنزل موقعیت عراق در منطقه و سطوح بین‌المللی انجامیده بود، از میان خواهند برد. می‌دانیم که عراق با توجه به موقعیت جغرافیایی و همچنین قابلیت‌های اقتصادی و تجاری تاکنون در جایگاه واقعی خود قرار نگرفته و جبران چنین امری منوط به به‌کارگیری راهبردهای هوشمندانه و حساب‌شده‌ای است که عراق را از ورطه کنونی رهایی بخشد. در این خصوص اغلب کارشناسان و تحلیلگران مسائل عراق بر این اعتقاد هستند که شخصیت‌های قرار گرفته در راس قوه مقننه و مجریه این کشور این توانایی را خواهند داشت تا ضمن جلوگیری از مداخلات کشورهای خارجی و همچنین ممانعت از برخی از دست‌اندازی‌های ارتجاع منطقه، روابط بسیار گسترده و فعالی را با همه همسایگان عراق برقرار کنند.
روشن است که در این عرصه روابط گسترده اقتصادی، سیاسی و فرهنگی با ایران جایگاه ویژه‌ای برای دولت و مردم عراق دارد و با توجه به همکاری‌های بسیار موثر دو کشور به ویژه در عرصه مقابله با گروهک تکفیری داعش، جمهوری اسلامی ایران نزد مردم عراق از موقعیت منحصر به فردی برخوردار شده است؛ لذا با توجه به اینکه دست‌اندرکاران عالی‌رتبه امروز عراق از منتخبین مستقیم و غیرمستقیم مردم این کشور به شمار می‌روند، طبیعتا این خواست مردمی یعنی گسترش روابط با ایران را در دستور کار خود قرار خواهند داد. عراق در شرایط حاضر در آستانه مرحله بسیار مهم بازسازی، نوسازی و جبران خرابی‌های ناشی از چندین جنگ داخلی و خارجی است. لذا این شرایط ایجاب می‌کند تا در روابط خارجی‌اش با دیگر کشورها به ویژه ایران به مناسبات اقتصادی و تجاری گسترده‌تری بیندیشد. چنان‌که امروز نیز فعالیت‌های گسترده‌ای را برای گسترش روابط اقتصادی و تجاری با ایران آغاز کرده است. برای دولت و ملت عراق این واقعیت به اثبات رسیده که روابط اقتصادی و سیاسی با ایران به‌ویژه با توجه به قابلیت‌هایی که جمهوری اسلامی ایران طی چند دهه گذشته از آن برخوردار شده، نه‌تنها بسیار سودبخش خواهد بود، بلکه فاقد زیان‌های سیاسی و فرهنگی‌ای است که به طور معمول در روابط با دیگر کشورها متوجه عراق خواهد شد. در حال حاضر اقلامی در حوزه‌های عمرانی، ساختمانی، مخابراتی و مصنوعات الکتریکی، مشتریان بسیاری دارد و بخش خصوصی عراق بنا به خواست مردم این کشور از خرید کالاهای ایران به شدت استقبال می‌کند؛ این همان چیزی است که موجبات ایجاد یک همکاری گسترده و سودآور برای دو کشور را فراهم می‌کند و زمینه‌های استحکام روابط ایران و عراق را در دیگر صحنه‌ها نیز به‌وجود می‌آورد.
درعین حال بسیاری معتقد هستند که روابط تهران و بغداد همزمان با پیشرفت و تحکیم، ناگسستنی خواهد بود، چرا که مولفه‌هایی مانند عمق همبستگی‌های فرهنگی و مذهبی و همچنین پیشینه تاریخی- امنیتی باعث تقویت روابط دو کشور می‌شود و این مولفه‌ها گسترده‌تر از آن هستند که افراد بتوانند بر آن تاثیر گذاشته و این رشته ارتباطی را پاره کنند. جمهوری اسلامی هم بار‌ها آمادگی کامل خود را برای توسعه همکاری‌ها و روابط در بالاترین سطح با عراق اعلام کرده و از رویکرد توافقی پیش روی بغداد و این حالت انسجام دور از طایفه‌گری، تشنج و رقابت‌های منفی حمایت جدی می‌کند.
همچنین در حال حاضر عراق در شرایط بسیار حساسی قرار دارد، چراکه مردم عراق در انتظار اقدامات جدید و مثبتی از سوی سیاستمداران هستند تا مشکلات چندین و چند ساله‌کشورشان را مرتفع سازد. مردم عراق طی این سال‌ها شرایط سختی را پشت گذاشته‌اند، شرایطی که بعد از جنگ با آمریکایی‌ها تحمل کردند، جنگ شش ساله با داعش و همچنین شرایطی که در زمان صدام داشتند؛ لذا آنها خواستار این هستند تا افرادی که روی کار آمده‌اند نوسازی و بازسازی زیر‌ساخت‌های اقتصادی را در دستور کار خود قرار داده و وحدت ایجاد کنند.
عراق کشوری است که دارای منابع و ذخایر زیادی است و نیروهای جوانی دارد که باید از همه این ظرفیت‌ها استفاده کرد.
از آنجایی که پارلمان عراق را مردم این کشور انتخاب می‌کنند لذا این پارلمان باید به خواسته‌های مردم توجه کرده و وظیفه خود را به نحو احسن انجام و مصلحت کشور عراق را مد‌نظر قرار دهد و دست از بازی‌های حزبی و رقابت‌های انتخاباتی بردارد، چراکه این موضوع روی کشورهای همسایه به‌خصوص ایران تاثیرگذار است. از دیگر سو در عراق رئیس‌جمهور بیشتر سمبل وحدت بین شیعه، سنی، کرد و عرب است و این نخست‌وزیر است که حرف اول را می‌زند و اقدامات اجرایی دارد.
در نهایت طی هفته‌های اخیر شاهد بودیم که آمریکایی‌ها با هم‌پیمانان منطقه‌ای خود به دنبال بهره‌برداری از انتخابات عراق به نفع خود بودند. آمریکا همواره از اختلافات قومی و مذهبی در عراق سود برده و هیچ‌گاه خواستار وحدت عراق نیست. درواقع آنها در تلاش بودند تا با لابی‌گری این انتخابات را به نفع خود تحت تاثیر قرار دهند.
آمریکایی‌ها مخالف رئیس‌جمهوری در عراق هستند که وحدت ایجاد کند و به دنبال شکاف بین اقلیت‌های مذهبی هستند؛ همچنین عربستان سعودی نیز برنامه‌های خرابکارانه‌ای در عراق را دنبال می‌کند که با پیگیری و نظارت دقیق آمریکا انجام می‌شود تا طرح ترامپ در عراق را پیاده کنند.
دیدگاه تان را بنویسید