خروج از برجام تبعات بسیاری برای آمریکا دارد
روزهای سرنوشت‌ساز
امیرعلی ابوالفتح
روزهای سرنوشت‌ساز برجام فرا رسیده است! کمتر از یک ماه دیگر به سررسید مهلت 90روزه اعلام نظر دولت آمریکا در قبال پایبندی جمهوری اسلامی ایران به توافق هسته‌ای موسوم به برجام باقی مانده است. دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا تاکنون دوبار در نامه‌ای رسمی از سوی رکس تیلرسون، وزیر امورخارجه خطاب به پل رایان، رئیس مجلس نمایندگان، رسما پایبندی جمهوری اسلامی ایران به توافق برجام و مطابقت این سند با امنیت‌ملی و ایالات‌متحده آمریکا را اعلام کرده است، با این حال اکنون مشخص نیست که آیا دولت دونالد ترامپ برای سومین‌بار چنین نامه‌ای را به کنگره ارسال دارد یا اینکه به گفته رئیس‌جمهوری آمریکا، «بدترین توافق تاریخ ایالات متحده» را
کنار بگذارد.
برای پاسخ به این سوال که دولت آمریکا به ریاست دونالد ترامپ چه سیاستی را در قبال برجام در پیش خواهد گرفت، نیاز است تا تاریخ 15 اکتبر و مدت زمان 90 روزه برای ارائه گزارش مجدد دولت آمریکا به کنگره در خصوص پایبندی ایران به برجام سپری شود. تا آن زمان همان‌طور که مقامات دولت آمریکا نیز تاکید دارند، تصمیمات درباره برجام اعلام نخواهد شد.
البته آن‌چنان که رکس تیلرسون، وزیر خارجه آمریکا و شخص رئیس‌جمهور اعلام کرده‌اند، ترامپ تصمیم خود را گرفته، ولی هنوز آن را با کسی مطرح نکرده است و در زمان مقرر این تصمیم اعلام خواهد شد.
اما براساس حدس و گمان و باتوجه به مجموعه اظهانظرهایی که مقامات ارشد دولت آمریکا از شخص ترامپ گرفته تا رکس تیلرسون و نیکی هیلی سفیر آمریکا در سازمان ملل مطرح کرده‌اند، به نظر می‌رسد که ایالات‌متحده آمریکا در نهایت خروج خود را از برجام اعلام نکند. زیرا این خروج، تبعات بسیار زیادی دارد که در مورد آن بحث شده است اما بزرگترین دغدغه و ادعای آمریکا این است که در نبود برجام، ایران در آستانه تولید سلاح اتمی قرار بگیرد. حتی منتقدان برجام هم عقیده دارند که از طریق برجام راه دسترسی ایران به سلاح اتمی مسدود شده اما یک راه گریز برای آن وجود دارد، بنابراین برای اینکه اطمینان خاطر پیدا کنند می‌گویند که برجام باید مورد مذاکره مجدد قرار گیرد. البته این مساله را باید مدنظر داشت که جمهوری اسلامی ایران بارها اعلام کرده که قصد ساخت سلاح هسته‌ای ندارد ولی از منظر آمریکا یا از عینکی که دولت ترامپ به موضوع نگاه می‌کند، ایران چنین قصدی دارد و تنها از طریق اعمال محدودیت‌های شدید می‌توان مانع آن شد. بنابراین این ترس که بدون برجام، ایران به سمت ساخت سلاح اتمی حرکت کند، اصلی‌ترین دلیلی است که آمریکا نمی‌خواهد در منطقه غرب آسیا فرآیندی را در پیش بگیرد که به ادعای آنها نقطه نهایی‌اش دسترسی ایران به سلاح اتمی باشد. اما در عین حال باتوجه به اینکه برجام توسط دولت قبلی آمریکا به تایید رسیده و مورد تایید دولت کنونی نیست، آمریکایی‌ها سیاستی را پیش گرفته‌اند مبنی بر اینکه در گام اول، برجام را در حالت تعلیق قرار دهند. یعنی همزمان با آنکه پایبندی ایران به برجام را تایید نمی‌کنند، از برجام نیز خارج نشوند تا موضوع از کاخ سفید به کنگره ارجاع داده شود. در این صورت تصمیم‌گیری در مورد اعمال مجدد تحریم‌های هسته‌ای یا تمدید مجدد تعلیق تحریم‌ها برعهده کنگره قرار خواهد گرفت. در این فضای غبارآلود و مبهم، شاید از دید آمریکایی‌ها این اتفاق بیفتد که ایران تن به مذاکره مجدد بدهد و میزان بهره‌برداری تهران از مزایای برجام به‌خصوص در رابطه با همکاری‌های اقتصادی خارجی دچار‌تردید شود. در نتیجه آمریکا در نظر دارد بدون آنکه از برجام خارج شود به زعم خود، عملا کارایی آن را کاهش دهد. از این جهت می‌توان گفت که محتمل‌ترین سناریو این‌چنین خواهد بود اما اینکه این رفتار کارآمد باشد یا خیر بستگی به میزان پایبندی دیگر کشورها به ویژه کشورهای اروپایی نسبت به برجام دارد. این پرسش مطرح است که اگر آمریکا برجام را به حالت تعلیق درآورد، آیا کشورهای اروپایی به همکاری‌های اقتصادی خود با ایران ادامه خواهند داد یا خیر؟ براساس صحبت‌هایی که بعد از سخنرانی دونالد ترامپ انجام گرفت به نظر می‌رسد که اروپایی‌ها عزم خود را جزم کرده‌اند که به همکاری‌های خود ادامه دهند اما خیلی نمی‌توان با اطمینان روی این مساله حساب کرد. چرا که میزان آسیب‌پذیری اتحادیه اروپا در قبال آمریکا و فرصت‌های بسیار گسترده تجاری در روابط فراآتلانتیکی، مقامات اروپایی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و آنها اگر قرار باشد به خاطر همکاری با ایران، بازارهای آمریکا را از دست بدهند دچار تردید خواهند. بنابراین در خصوص اروپا نمی‌توان خیلی با صراحت گفت که آیا در صورت خروج آمریکا از برجام با ایران همکاری می‌کنند یا خیر. اما اگر ایالات متحده آمریکا از طریق سیاست تعلیق برجام به اروپایی‌ها لطمه وارد کند و آنها به وعده‌های خود عمل نکنند، احتمال ادامه حیات برجام بسیار دشوار
خواهد بود.
در نهایت اگر آمریکا از برجام خارج شود، دیگر کشورها نیز به واسطه تحریم‌های آن کشور از آن تبعیت کنند و همکاری‌های اقتصادی با ایران را قطع کنند، ایران نیز دیگر منفعتی از برجام نخواهد داشت. بنابراین در این شرایط ایران باید تعهداتی که در قالب برجام برعهده داشت را کنار بگذارد، به محدودیت‌ها پایان دهد، غنی‌سازی اورانیوم را به لحاظ کمی و کیفی از سربگیرد و سانتریفیوژها، درصد و ذخایر اورانیوم غنی‌شده‌اش را نیز افزایش دهد. البته باید به دو نکته توجه داشت نخست اینکه احتمال رسیدن به چنین شرایطی بسیار بعید است و دیگر اینکه همان‌طور که آقای روحانی در نیویورک در پاسخ به یک خبرنگار توضیح دادند ایران به لحاظ کمی و کیفی تولید اورانیوم را در صورت لغو برجام ادامه خواهد داد اما به سمت ساخت بمب هسته‌ای حرکت
نخواهد کرد.
دیدگاه تان را بنویسید